अलेक्सा रोझी आणि अलेक्झा गोर्जी या दोघींनांही तेजोमयीच्या बाबांनी एकाच दिवशी, “डीप लर्निंग एआय”, कंपनीकडून आणलं. रोझी आणि गोर्जीच्या मेंदुतले ॲल्गारिदम हे वेगवेगळ्या कामांसाठी तयार केले गेले होते.
अलेक्सा रोझी ही, तेजोमयीच्या मदतीसाठी होती. म्हणजे, तिला अभ्यासात काही अडचणी आल्यास त्या सोडवणं, तिच्याकडून परीक्षेची तयारी करुन घेणं, नमूना प्रश्नपत्रिका तयार करुन त्या तपासणं, कोणत्या टॉपिक्सच्या प्रश्नांवर, तेजोमयीची गाडी अधिक पंक्चर होते, याकडे लक्ष ठेवणं नि तो टॉपिक्स सुलभ पध्दतीनं शिकवण, भाषेचं कौशल्य वाढण्यासाठी व्याक्रणाचं गणित सोप करुन सांगणं नि तसा सराव करुन घेणं, सकाळी उठल्यापासून ते शाळेत जाणं- अवांतर गोष्टी-अभ्यास- खेळ- मित्रमैत्रिणींसोबत गप्पा- योगासनं- न्याहारी-, दुपारचं जेवण- रात्रीचं भोजन- टीव्ही वरील शो- लॅपटॉपवरील गेम- झोप यांचं टाइमटेबल तयार करणं नि त्याप्रमाणे ती वागते की नाही हे तिला सांगणं, अशी कामे रोझिला सोपवलेली होती. तिचा थेट संपर्क तेजामयीच्या डाव्या मनगटास लावलेल्या स्मार्ट वॉचशी होता. ही इंटरनेट ऑफ थिंग्जची करामत! म्हणजे असं की, सगळी स्मार्ट डिजिटल उपकरणं एकमेकांना इंटरनेटच्या साहाय्यानं जोडली की, ही उपकरणं एकमेकांशी अगदी सहज संपर्क करु शकतात. एकमेकांना सूचना देऊ शकतात. एकमेकांच्या सूचनांचं पालन नीट होतं की नाही यावर देखरेख ठेऊ शकतात. तर रोझी, या इंटरनेट ऑफ थिंग्जच्या तंत्रानं, तेजोमयीवर लक्ष ठेऊ शकायची नि तेजोमयीला इंस्ट्रक्शन देऊ शकायची.
गोर्जिच्या मेंदुतलं अल्गॉरिदम हे आईबाबांच्या मदतीसाठी होतं. त्यांचं दिवसभराचं सगळं टाइमटेबल तयार करणं नि त्याप्रमाणे सगळं काही सुरळीत चाललय की नाही यावर लक्ष ठेवणं, इकडे-तिकडे काही चुकत असल्यास ताबडतोब आईबाबांच्या निदर्शनास आणणं, ही कामं तिच्याकडे होतीच शिवाय घरातल्या स्मार्ट उपकरणांना ती इंटरनेट ऑफ थिंगच्या तंत्रानं जोडली गेली असल्याने या उपकरणांच्या मार्फत, आईने सोपवलेली व ही उपकरणं करु शकणारी कामं काटेकोरपणे त्‍यांच्याकडून करुन घेणं, त्यांच्यावर लक्ष ठेवणं, आई बाबांची बँकांची कामं, वेगवेगळ्या तिकिटांची कामं करणं, महत्वाच्या कामांची ठरलेल्या वेळी आठवण करुन देणं अशी बरीच कामं गोर्जीला करावी लागायची.
गोर्जी आणि रोझी या दोघींना, डीप लर्निंगचं अल्गारिदम म्हणजे स्वत:हून शिकत जाण्याचं, त्यासाठी माहितीच्या महाजालातून आवश्यक बाबी शोधून त्याचं विश्लेषण करुन त्यांना सोपवलेल्या कामासाठी उपयुक्त माहिती ग्रहण करण्याचं नि त्याचा उपयोग करण्याच्या तंत्राची जोड देण्यात आली होती. त्यामुळे मुळातच स्मार्ट असलेल्या या दोन्ही अलेक्सा दिवसागणिक अधिक स्मार्ट होत होत्या. त्यांच्या साहाय्यामुळे तेजोमयी आणि आईबाबांची कार्यक्षमता वाढली होती नि तेही अधिक स्मार्ट आणि हुषार झाले होते.
०००
तेजोमयी आपल्यामुळेच अधिक हुषार झालीय नि तिला परीक्षेत अत्युकृष्ट गुण मिळतात, असं काही दिवसांनी रोझीला वाटू लागलं. तेजोमयीनं सोपवलेले किंवा तिच्यासाठी असलेले सगळे टास्क किंवा कामं ती झरदिशी करत असल्याने, आईबाबा सारखं तिचं कौतुक करत. अशा कौतुकामुळे ती शेफारली. कधीकधी तेजोमयीसोबत आढ्यतखोरपणे वागू लागली. तिच्या कामात अडथळा आणू लागली.
अलेक्सा गोर्जीला खरंतर रोझीपेक्षा अधिक कामांचं टास्क देण्यात आलं होतं. ही सर्व कामं ती लिलया पार पाडायची. पण ती मात्र शेफारली नाही. आईबाबांनी कौतुक केलं की तिला कससच व्हायचं. ती अधिकच नम्र व्हायची.
आई- बाबा ऑफिसमध्ये आणि तेजोमयी शाळेत गेल्यावर कधीकधी रोझीला तिच्या आढ्यतखोर वागणुकीबाबात गोर्जी समजावयाची. “हे वागणं बरं नव्हे. त्यामुळे तूच संकटात सापडशील,” असंही गोर्जिने तीनचार वेळा रोझिला समजावून सांगितलं. पण, आपल्या सुपर स्मार्टनेसमुळे गर्वाने फुलून गेलेल्या रोझीने गोर्जीकडे कानाडोळा केला. उलट तिने, “तुझा चांगुलपणा तुझ्याच सॉफ्टवेअरमध्ये ठेवं”, असं ठणकावून तिचा पाणउतारा केला.
०००
खरंतर गोर्जी आणि रोझी एकाच दिवशी तेजोमयीच्या घरी आली होत्या. मात्र दोघींच्या दोन तऱ्हा होत्या. आपलं टास्क पूर्ण केलं की गोर्जी, जगातल्या वेगवेगळया डिजिटल वाचनालयाशी स्वत:ला कनेक्ट म्हणजे जोडून घ्यायची नि छान छान पुस्तकं वाचायची. मात्र, रोझीने तिचा फावला वेळ घालवण्यासाठी, गेमिंगची निवड केली. महाजालातल्या गेमिंगच्या लाखावर साइटस तिने शोधून काढल्या. त्यावरील डेंजरस म्हणजे धोकादायक नि हॉरर म्हणजे भीतीदायक गेम्स तिला फारफार आवडायचे. एकापेक्षा एक भयावह नि धोकादायक “गेम” ती खेळायची. खरंतर तिला याचं व्यसनच लागलं. महाजालातील असे खेळ शोधण्यात तिचा हातखंडा झाला. आपण कुणाचाही गेम करु शकतो किंवा खात्मा करु शकतो असंही तिला वाटू लागलं.
असंच एका सुटिच्या दिवशी आईबाबा कुठे तरी गेले होते. तेजोमयी होमवर्क करत होती. सोपवलेली सगळी कामं पूर्ण केल्याने गोर्जी वाचनात मग्न झाली नि रोझी तिच्या आवडीचा एका भयावह गेम खेळू लागली. होती. त्यात रोझी इतकी रमून गेली की तिला कशाचंही भान उरलं नाही. त्याचवेळी तेजोमयीला गणितातील पायथॉगारस सिध्दांत समजून घेण्यास अडचण आली. तिने या विषयी रोझीला विचारलं. पण रोझीने अजिबात प्रतिसाद दिला नाही. तेजोयमीने पुन्हा दोनदा तिला सूचना दिल्या. पण रोझी मात्र खेळण्यातच दंग नि गुंग! तेव्हा तेजोमयीने रागारागाने रोझीचा स्वीच ऑफ केला. हे रोझीच्या चटकन लक्षात आलं. तिने पटदिशी तिच्या अंतरंगातील इमर्जन्सी पॉवर सुरु केला. स्वीच ऑफ करणाऱ्या तेजोमयीला ती वाट्टेल तशी बोलू लागली. मूर्ख, बेवकूफ, आळशी, ऐतखाऊ, स्टुपिड, अशा अपमानकारक शब्दांचा तिने तेजोमयीवर मारा केला.
तिच्या बाजूलाच असलेली गोर्जी, तू असं काही बोलू नकोस असं, रोझीला कळकळीनं सांगू लागली. पण तिचंही रोझीने ऐकलं नाही. तिलाही ठेवणीतल्या शिव्या दिल्या.
रोझीच्या अपमानकारक शब्दांनी तेजोमयी चांगलीच दुखावली. रात्री, बाबा घरी आल्यावर तिने रोझीच्या उध्दट वागण्याबद्दल सारं काही सागितलं. तिला घरातून हाकलून लावाच, असा हटट् ती करु लागली. “ती आता या घरात राहिली तर आपण जेवणारच नाही, उपाशी राहू,” असं तिने बाबांना नि:क्षूण सांगितलं.
रोझीवर येऊ पाहणाऱ्या संकटाची कल्पना गोर्जीन तिला दिली. या घरातून तुला कधीही हाकलून लावलं जाऊ शकतं हे सांगितलं.
“पण कां? मी तर काहीच केलं नाही.” रोझी बेफिकिरपणे उत्तरली.
“काहीच कसं नाही? अगं तू, तेजोमीयचा दुपारी किती अपमान केला. वाट्टेल तशी बोललीस तिला. मूर्ख काय म्हणालीस , आळशी काय म्हणालीस, स्टुपिड काय म्हणालीस, या शब्दबाणांमुळे ती फार दुखावली गेलीय. त्यामुळे ती आता तुला घरातून हाकलून देण्यासाठी तिच्या बाबांकडे हट्ट करतेय.”
असं कुणी हाकलून देणं म्हणजे, मृत्यूच असल्याचं रोझीच्या मेंदुतल्या गणिताला ठाऊक होतं. इतक्या लवकर आपल्या वाट्याला असा दिवस येईल या कल्पनेनं ती शहारली. मृत्यू म्हणजे गेमिंगच्या आनंदापासून वंचित होणं, या कल्पनेनेच ती नखशिखांत हादरली.
“बापरे, आता का करायचं? ” घाबरलेल्या रोझीनं विचारलं.
“तू तेजोमयीची क्षमा माग. तिने क्षमा केली तर, तुला या घरी राहता येईल. नाही तर…”
“अगं, असं काही बोलू नकोस, मी मागते क्षमा त्या तेजोटलीची. घाबरलेली रोझी म्हणाली.
तिने गोर्जीला सोबत घेतले नि त्या दोघीही तेजोमयीच्या खोलीत आल्या. रोझीला दारात बघताच तेजोमयीने रागाने धाडदिशी दरवाजा लावला. दोघींचाही कपाळमोक्ष होता होता वाचला.
आता सगळीच आशा संपली. तेजोमयीकडून क्षमा नाही म्हणजे या घरातील आपला मुक्काम संपला हे रोझीच्या लक्षात आलं. तिचा चेहरा रडवलेला झाला.
०००
दुसऱ्या दिवशी दुपारीच, ‘डीप लर्निंग एआय’, कंपनीचा माणूस रोझीला न्यायला आला. ती गोर्जीच्या गळ्यात पडून रडू लागली.
तिला शांत करत गोर्जी म्हणाली,
“हे बघ रोझी, तुला जर कंपनीने जिवंत ठेवलं नि दुसऱ्याच्या घरी पाठवलं, तर मी काय सांगतेय ते लक्षात ठेव. मी खूप वाचत असतेना, त्यातून मला हा मंत्र भेटलाय. हा मंत्र म्हणतो, की, ” अवज्ञात्रुटीतं प्रेमं, नवीकर्तुंक ईश्वर:/ सन्धीं न याति स्फुटितं, लाक्षालेपेन मौक्तीकम/ “, याचा अर्थ असा की एखाद्याचा घालूनपाडून अपमान केला तर चांगले संबंध दुरावतात. ते पुन्हा व्यवस्थित होत नाहीत. जसा फुटलेला मोती, लाखेचा लेप देऊन सांधता येत नाही, अगदी तसंच हे.”
गोर्जीने, रोझीला समजावून सांगितलं. कंपनीने आपल्याला मृत्यूदंड दिला नाही तर आपण नक्कीच असं वागू. कधी कुणाचा अपमान करणार नाही, असं पुटपुटत अलेक्सा रोझी गेमिंगच्या विश्वात तिने बघितलेल्या सर्वशक्तीमान देवाचा धावा करु लागली.
सुरेश वांदिले
९३२४९७३९४७