गुरुंचं कौतुक! (भाग एक)
अलेक्सा गोर्जीकडे अलेक्झांडरने तेजोमयीला ओढतच नेले. हा ओढून नेतोय म्हणजे या बयोबाईनं नक्कीच काहीतरी वेगळं केलं किंवा घडवलं असणार हे तेजोमयीनं ताडलं. ते खरंच निघालं. गोर्जी ध्यान लावून बसली होती. अगदी बाबा अधूनमधून ध्यानाला बसतात तसं. अलेक्झांडरने तेजोमयीकडे उत्सुकतेनं बघितलं. हीचं काय चाललय? हे त्याला विचारायचं होतं.
“गड्या, बाईसाहेब योगाबिगा करायला लागल्यात वाटतं.”
सपाट चेहऱ्याने अलेक्झांडरने तेजोमयीकडे बघितलं. त्याला काहीच कळलं नव्हतं. गोर्जी हालचाल करत नाही हे बघून, अलेक्झांडरने तिच्या भोवती एक फेर मारला. तिला हलकेच ढुशीही दिली.
“अरे, तिची समाधी भंग पावेलना.” तेजोमयी अलेक्झांडरला जवळ घेत म्हणाली. तसंतर तिलाही गोर्जीचं आश्चर्यच वाटत होतं. मात्र तिला विचारायची आता सोय नव्हती. स्वीच ऑफ करावा का? असा एक दुष्ट विचार तेजोमयीच्या मनात आला. निष्कारण अशा भानगडीत पडायचं नाही, हे बाबांनी बजावल्यामुळे तिने गोर्जीचं स्वीच ऑफ करण्यापासून स्वत:ला सावरलं. काही क्षण असेच गेले. इथे काहीच घडत नाही हे बघून अलेक्झांडरने तिथेच ताणून दिली. तेजोमयीनेही जांभई दिली. तिलाही कंटाळा येऊ लागला होता.
‘ध्यान करु दे की आणखी काही करु दे. आपल्याला काय त्याचं?’ असा विचार तेजोमयीच्या मनात आला नि ती तिच्याखोलीत जाऊ लागली. तेव्हढ्यातच गोर्जीची ध्यानधारणा पूर्ण झाल्याने तिने डोळे उघडले.
“हाय तेजू.”
“हाय गोर्जी, अगं, अशी ध्यान लावून कुठे गेली होतीस तू? आम्हा दोघांनांही बाई फार उत्सुकता लागून गेलीय.” तेजोयमी, अलेक्झाडंरला उठवत, गोर्जीला म्हणाली.
“अगं, मी सारं काही सांगणारच आहे. तुमच्यापासून काहीही लपवायचं नाही असंच आमचं प्रोग्रॅमिंग आहेना.”
“बरं मग, सांग की…” तेजोमयी म्हणाली. अलेक्झांडरने कान टवकारले.
“मी, माझ्या गुरुंकडे गेले होते.”
“तुझा पण गुरु असतो.” तेजोमयीने आश्चर्याने विचारलं. अलेक्झांडरनेही तशीच मान हलवली.
“मला कां बरं गुरु असू नये?” गोर्जीने प्रतिप्रश्न केला.
“तसं नाही गं. पण ते जाऊ दे. कोण आहेत तुझे गुरु?”
“जेफ्री हिंटन आणि जॉन हॉपफिल्ड.”
“यांची नावं कानावरुन गेल्यासारखं वाटतं.”
“अगं त्यांना यंदा नोबेल पुरस्कार मिळालाय.”
“याचा अर्थ ते दोघेही एवढे मोठे शास्त्रज्ञ आहेत. पण मग ते तुझे गुरु कसे काय ? काहीतरी बंडला मारु नकोस.”
“छे छे, मी कशाला बंडला मारु. त्यांना कशासाठी नोबेल पुरस्कार मिळाला सांगू शकशील का?” गोर्जीने तेजोमयीला विचारलं. तेजोमयीला काही आठवेना. तिने अलेक्झांडरकडे बघितलं. ‘अगं तुलाच आठवत नाही तर मी काय बापुडा.’ अशा आशयाचे भाव त्याच्या चेहऱ्यावर उमटले.
ही गमंत बघत असलेल्या गोर्जीला हसू आलं. ती म्हणाली
“जाऊ द्या. जास्त डोक्याला ताण देऊ नका. मीच सांगते. जेफ्री आणि जोहनला आर्टिफिशील इंटेलिजन्स (एआय) म्हणजेच कृत्रिम प्रज्ञा किंवा बुध्दिमत्तेमधील शोधासाठी भौतिकशास्त्राचं नोबल पुरस्कार मिळालं.”
“गोर्जे, मशीन लर्निंग हा तर संगणक शास्त्राचा विषय, मग या दोघांना भौतिकशास्त्राचं नोबल पारितोषिक कसं काय मिळालं? ते तसं खरोखरच मिळालं की तुझं बंडला मारणं सुरुच.”
“नाही तेजू, मी खर तेच सांगतेय. मशिन लर्निंग हा जरी संगणकशास्त्राचा भाग वाटत असला तरी त्याचा पाया स्टॅटिस्टिकल मेकॅनिक्समुळे रचला जातो आणि हे स्टॅटिस्टिकल मेकॅनिक्स भौतिकशास्त्राचा भाग आहे.”
“अच्छा, असं आहे तर. पण काय गं, त्यांनी नेमका कशाचा शोध लावला?”
“अगं, त्यांनी मशीन लर्निंगचा पाया घातलाय. त्यांच्यामुळे माझ्यासारखे असंख्य रोबो, एआय आधारित गोष्टी सहजसाध्य करु शकतात. म्हणूनच त्यांना एआयचे गॉडफॉदर म्हणतात. माझ्यासारखे यंत्रमानव हे, प्रचंड मोठ्या प्रमाणवरील माहितीवर प्रक्रिया करु शकतात. त्यातून नवे निष्कर्ष काढू शकतात. स्वत:हून नवं शिकूसुध्दा शकतात. आज मी जे काही आहे ते या दोघांमुळेच. म्हणून ते माझे जन्मदाते नि गुरु.”
“पण तू त्यांच्याकडे कशाला गेली होतीस?”
“त्यांचं अभिनंदन नको का करायला?” गोर्जी म्हणाली. यावर तेजोमयीला हसू आलं.(अपूर्ण)
०००