जहाज बांधणी,सागरी अभियांत्रिकी आणि व्यवस्थापन!

जहाज बांधणी,सागरी अभियांत्रिकी आणि व्यवस्थापन!

व्यापार, वाहतूक, तेल व वायू, खनिजे उत्खणन आदी क्षेत्रांचं महत्व झपाट्याने वाढत आहे. त्यामुळे तांत्रिकदृष्ट्या प्रगत आणि कार्यक्षम जहाजे, नौका, पाणबुडी, हॉवरक्रॉफ्ट, आइल रिग्ज यांची निर्मिती आणि बंदरावरील विविध सुविधांची निर्मिती यांची गरजही वाढलीय. सागरीमार्ग आणि सागरी संसाधने यांचा प्रभावीरीत्या वापर करण्यासाठी विविध तांत्रिकज्ञान प्राप्त करावं लागतं.

    ओशन इंजिनिअरिंग

या शाखेत या बाबींच्या शिक्षण-प्रशिक्षणावर भर दिला जातो. या अभ्यासक्रमात सागरी वाहतूक आणि सागरीय पर्यावरणाच्या अनुषंगाने डिझाइन, निर्मिती, विकास, कार्यान्वयन, नियोजन यांचं प्रशिक्षण दिलं जातं. नॅव्हल आर्किटेक्चर ही ओशन इंजिनिअरिंगची उपशाखा असली तरी आता त्याकडे स्वतंत्रपणे लक्ष पुरवलं जातं.

    या शाखेतील अभियंते आणि तज्ज्ञांना जागतिक पातळीवर वेगवेगळ्या संधी उपलब्ध होतात. यामध्ये (१) डिझायनर्स, (२) बांधकाम निरीक्षक, (३) सल्लागार, (४) विपणन आणि विक्री, (५) कार्यान्वयन नियामक, (६) सर्वेक्षण, (७) संशोधन, (८) विकास, (९) शिक्षण-प्रशिक्षण (१०) कोस्टल इंजिनिअर (११) एन्व्हॅायरेन्मेन्टल इंजिनिअर, (१२) नॅव्हल आर्किटेक्ट, (१३) मरिन इंजिनीअर, (१४) ऑफशोअर इंजिनीअर, (१५) प्रोजेक्ट मॅनेजर,  यांचा ढोबळरीत्या समावेश करता येतो.

 जबाबदाऱ्या

(१) किनारा संरक्षणाच्या विविध संसाधनांची निर्मिती, बंदरे आणि जेट्टींचे डिझाइन, बांधणी, देखभाल, दुरुस्ती आदी जबाबदाऱ्या कोस्टल इंजिनिअर्सना पार पाडाव्या लागतात.

(२) तीव्र सागरीय पर्यावरणाला सक्षमरीत्या तोंड देता यावं म्हणून मजबूत सरंक्षक बांधणी, अडथळे, स्थानके यांच्या डिझायनिंगचं काम ऑफशोर इंजिनियर्सना करावं लागतं.

(३) घातक मानवी प्रदूषण वा अशाच इतर बाबींपासून समुद्र आणि किनाऱ्यांचं संरक्षण  करण्याचं कार्य मुख्यत्वे एन्व्हॅायरेन्मेन्टल इंजिनियर्सना करावं लागतं. सागरी खनिजं, लाटांव्दारे निर्माण होणारी उर्जा, या घडामोडींमध्ये या अभियंत्यांना योगदान द्यावं लागतं.

(४) सागराचं विस्तृत सर्वेक्षण, त्याचे नकाशे तयार करणे ही कामे ओशन इंजिनियर्सना करावी लागतात. सागरावरील वादळे, इतर अडथळे यापासून जहाजे वा इतर साधनसामग्रीचं संरक्षण करण्यासाठी अशा आरेखनांचा उपयोग होतो. शिवाय यासाठी अत्याधुनिक यंत्रसामग्रीचा विकास या अभियंत्याकडून केला जातो.

(५) सागराच्या आतील ध्वनीलहरींचा अभ्यास करावा लागतो. त्याव्दारे सागरतळाचा विस्तृत अभ्यास शक्य होतो. लाटांच्या वेगांचं गणित, त्याचे होणारे विविध परिणाम याविषयी या अभियंत्यांना कार्य करावं लागतं.

(६) सागरीय जीवशास्त्र, सागरीय भूगर्भशास्त्र आदी शाखांच्या अभ्यासातही या तज्ज्ञांचा सहभाग घेतला जातो.

संबंधिताचं ज्ञान, अनुभव, कौशल्य आणि धडाडी बघून उच्चश्रेणीच्या संधी वेगाने मिळू शकतात.

 अभ्यासक्रम

इंडियन मेरिटाइम युनिव्हर्सिटीने या विषयातील पुढील पदवी आणि पदव्युत्तर अभ्यासक्रम सुरु केले आहेत.

(१) बी.टेक इन (अ) नॅवल अर्किटेक्चर ॲण्ड ओशन इंजिनिअरिंग आणि (ब) नॅव्हल आर्किटेक्चर ॲण्ड शिप बिल्डिंग. दोन्ही अभ्यासक्रमांचा कालावधी प्रत्येकी चार वर्षे.

अर्हता- १२ वीमध्ये भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि गणितात सरासरीने ६० टक्के गुण आणि इंग्रजीमध्ये ५० टक्के गुण मिळायला हवेत.

    (२) तीन वर्षे कालावधीचा बी.एस्सी (शिपबिल्डिंग ॲण्ड रिपेअर) हा अभ्यासक्रम, कॉलेज ऑफ शिप टेक्नॉलॉजी पल्लकड,  येथे करता येतो. ही संस्था या विद्यापीठाशी संलग्नित आहे.

    अर्हता- १२ वीमध्ये भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि गणितात सरासरीने ५० टक्के गुण आणि इंग्रजीमध्ये ५० टक्के गुण मिळायला हवेत.

    (३) एम.टेक  इन (अ) नॅवल आर्किटेक्चर ॲण्ड ओशन इंजिनिअरिंग आणि (ब) ड्रेजिंग ॲण्ड हार्बर इंजिनिअरिंग. अर्हता- ६० टक्के गुणांसह मेकॅनिकल/ सिव्हिल/ एरोनॉटिकल/ मरीन/ नॅव्हल आर्किटेक्चर या विषयातील पदवी

एम.टेक अभ्यासक्रमाच्या प्रवेशसाठी घेण्यात सीइटी परीक्षेत बहुपर्यायी वस्तुनिठ पध्दतीचे १२० प्रश्न विचारले जातात. यामध्ये इंग्रजी, मेकॅनिकल इंजिनिअरिंग किंवा नॅव्हल आर्किटेक्चर किंवा मरिन इंजिनिअरिंग किवा सिव्हिल इंजिनिअरिंग या विषयातील पदवीस्तरीय अभ्यासक्रमाचे प्रश्न असतात. निगेटिव्ह गुण नाहीत.

या अभ्यासक्रमात जहाजांच्या डिझाइनचे अद्ययावत प्रशिक्षण दिलं जातं. त्याशिवाय बंदर उभारणीचं तंत्रकौशल्य शिकवलं जातं. जहाज बांधणी, दुरुस्ती आणि बंदरे अभियांत्रिकी यामध्ये कौशल्य प्राप्त करुन देणारा हा अभ्यासक्रम आहे.

हा अभ्यासक्रम केलेल्या उमेदवारांना जपान कोरिआ, भारत व इतर देशांच्या जहाज निर्मिती  व बांधणी कंपन्या, नौदल, तटरक्षक दल, डॉकयार्ड, शिपयार्ड, शिप सर्व्हेयर, शिप डिझाइन इन्स्टिट्यूट, आइल रिग कॅन्स्ट्रक्शन सेंटर, नॅव्हल आणि ओशनोग्रॅफी सेंटर  आदी ठिकाणी नोकरीच्या संधी मिळू शकतात. हे अभियंता जहाज बांधणी, निर्मिती, डिझाइन व इतर तांत्रिक बाबतीत सल्ला वा सहाय्य सेवा देऊ शकतात. सागरी पर्यावरण व सागरी संशोधनाचं कार्य करण्याची संधी मिळू शकते. जे विद्यार्थी नॅव्हल आर्किटेक्चर आणि जहाज बांधणीच्या क्षेत्रात स्पेशलायझेशन करतात त्यांना संपूर्ण सागरतळाच्या / शिपयार्डच्या व्यवस्थापनाची जबाबदारी सोपवली जाऊ शकते किंवा जहाज बांधणीचं नियोजन, निर्मिती आणि त्याची प्रत्यक्ष बांधणी अशा मर्यादित स्वरुपाचं काम सोपवलं जाऊ शकतं. या विषयात संशोधन अभ्यासक्रमही करता येतो.

  मरिन इंजिनीअरिंग काय शिकाल ?

 या अभ्यासक्रमात ढोबळमानाने पुढील विषय घटकांचा समावेश करण्यात येतो- (१) ऑफिसर लाइक क्वालिटिज, (२) ॲप्लाइड मेकॅनिक्स, (३) ॲप्लाइड थर्मोडायनॅमिक्स, (४) वर्कशॉप टेक्नॉलॉजी, (५) ॲप्लाइड इलेक्ट्रिसिटी आणि इलेक्ट्रिकल मेझरमेंट्स, (६) इंजिनिअरिंग मेकॅनिक्स, (७) मॅथेमॅटिक्स, (८) कम्युनिकेटिव्ह इंग्लिश, (९) इलेक्ट्रॉनिक्स, (१०) मटेरिअल सायन्स, (११) इलेक्ट्रिकल मशिन, (१२) जिओमेट्रिकल आणि इंजिनिअरिंग ड्राईंग, (१३) ॲप्लाइड थर्मोडायनॅमिक्स, (१४) थिअरी ऑफ मशिन, (१५) स्ट्रेन्ग्थ ऑफ मटेरिअल, (१६) इलेक्ट्रिकल मशिन, (१७) मशिन आणि मरिन ड्राईंग, (१८) शिप कंस्ट्रक्शन, (१९) फ्ल्युइड मेकॅनिक्स, (२०) मरिन ऑक्झिलरी मशिन, (२१) मरिन इंटरनल कम्बशन इंजिन, (२२) एलिमेंट्री डिझाइन, (२३) शिप स्टॅबिलिटी, (२४) मरिन ऑक्झिलरी मशिन, (२५) मरिन बॉयलर आणि स्टिम, (२६) मरिन मशिन आणि सिस्टिम डिझाइन, (२७) मरिन इलेक्ट्रिकल टेक्नॉलॉजी, (२८) शिप फायर प्रिव्हेंशन, (२९) कमर्शिअल जिओग्रॅफी, (३०) मरिन कंट्रोल इंजिनिअरिंग आणि ऑटोमेशन, (३१) सिमॅनशीप, (३२) मेंटनन्स, रिपेअर ऑफ मशिनरी, (३३) टँकर ऑपरेशन, (३४) इंजिन रुम रिसोर्स मॅनेजमेंट आणि लिडरशीप

अर्हता-

(२) १२ वी विज्ञान परीक्षेत, भौतिकशास्त्र,गणित आणि रसायनशास्त्र या विषयासह ६० टक्के गुण मिळणे आवश्यक. १० वी आणि १२ वीमध्ये इंग्रजी विषयात किमान ५० टक्के गुण मिळणे आवश्यक. अनुसूचित जाती आणि जमाती संवर्गातील उमेदवारांना गुणांमध्ये एकूण गुणांमध्ये ५ टक्के सूट.  इंग्रजी  विषयासाठी ही अट लागू नाही.

व्यवस्थापकीय अभ्यासक्रम

    सागरी वाहतूक, संशोधन, व्यापार, उद्योग याक्षेत्राची झपाट्याने वाढ होत आहे. या क्षेत्राच्या तांत्रिक बाजू समर्थपणे सांभाळण्यासाठी जशी प्रशिक्षित मनुष्यबळाची गरज भासते तसेच व्यवस्थापकीय आणि प्रशासकीय बाबी सांभाळण्यासाठी भासते. वित्तीय नियोजन, अर्थशास्त्र, व्यापारशास्त्र, कायदे, व्यावसायिक व्युहनीती, मनुष्यबळ विकास व्यवस्थापन, आंतरराष्ट्रीय व्यापार, ब्रँडिंग, पुरवठा साखळीचं व्यवस्थापन, प्रकल्प व्यवस्थापन आदी बाबींसाठी हे तज्ज्ञ हवे असतात.

    या बाबी लक्षात घेऊन पुढील स्पेशलाइजड एमबीए अभ्यासक्रम सुरु करण्यात आले आहेत. 

    (१) एमबीए इन इंटरनॅशनल ट्रान्सपोर्टेशन ॲण्ड लॉजिस्टिक्स. हा अभ्यासक्रम चेन्नई, कोलकता, कोची, विशाखापट्टणम कॅम्पसमध्ये करता येतो.

(२) एमबीए इन पोर्ट ॲण्ड शिपिंग मॅनेजमेंट. हा अभ्यासक्रम चेन्नई आणि कोची कॅम्पस मध्ये करता येतो.

या अभ्यासक्रमांचा कालावधी प्रत्येकी दोन वर्षे. अभ्यासक्रमाच्या प्रवेशासाठी, आयएमयू-सीइटी किंवा कॉमन एन्ट्रन्स टेस्ट किंवा  मॅनेजमेंट ॲप्टिट्यूड टेस्ट किंवा कॉमन मॅनेजमेंट ॲडमिशन टेस्ट मधील गुण ग्राह्य धरले जातात.

(३) बीबीए- लॉजिस्टिक्स, रिटेलिंग ॲण्ड ई कॉमर्स. (४) बीबीए इन लॉजिस्टिक्स. या अभ्यासक्रमात एक वर्षे कालावधीच्या अप्रेंटिसशीपचा समावेश आहे. हा अभ्यासक्रम कोणत्याही शाखेतील ५० टक्के गुणांसह १२वी उत्तीर्ण विद्यार्थ्यांना करता येतो.

संपर्क- ईस्ट कोस्ट रोड, सेम्मेनचेरी, चेन्नई –६००११९, दूरध्वनी- ०४४-२४५३९०२०, संकेतस्थळ-  www.imu.ac.in , ईमेल-acdemicscell@imu.ac.in

सुरेश वांदिले