थोरांचा आदर्श!
तेजोमयीला छोट्याछोट्या गोष्टिंचा बाऊ करायची खोड होती. परवा काही वेळासाठी वीज गेली तेव्हा, तिने घर डोक्यावर घेतलं. अभ्यास कसा होणार? अभ्यास झाला नाही तर पेपर कसा चांगला जाणार? पेपर चांगला गेला नाही तर चांगले गुण कसे मिळणार? असं काहीबाही तिच्या डोक्यात येऊ लागलं. आपल्याच वाटेला अशी संकटं कां येतात असं वाटून, ती चिडचिड करु लागली.
सगळ्या सुखसोई, सुविधा मिळणाऱ्या तेजोमयीस, केवळ काही वेळासाठी वीज गेली तर आभाळ कोसळल्यासारखं वाटावं, हे अलेक्सा गोर्जीला विचित्रच वाटलं. हिचा कान पकडून खडसावं असं तिला वाटलं. पण ते योग्य नसल्याचं तिच्या लक्षात आलं. तेजोयमीचं चिडणं कसं कमी करता येईल, याचा विचार करतानाच, तिला एक कल्पना सुचली. डोळे मिटून मेंदुला काही सूचना दिल्या. त्यावरुन १० मिनिटाची रिल तयार करायला सांगितली. तिच्या मेंदुतील तंत्रामुळे, हे काही क्षणात शक्य झालं.
गोर्जी तेजोमयीस म्हणाली, “वीज येईपर्यंत एक रिल बघशील का?”
रिलचं नाव कानावर पडताच वैतागलेल्या तेजोमीयचा चेहरा खुलला. गोर्जीने, ब्ल्यूटुथने तेजोमयीच्या टॅबशी, तिचा मेंदू जोडला.
रिल सुरु झाली. पडद्यावरील शाळेतील एका वर्गात एका मुलाला एकटचं दुसरीकडे बसवलं होतं. त्याच्याकडे शिक्षक नीट लक्षही देत नव्हते. त्याने एक प्रश्न विचारला, तर त्याचं उत्तर न देता, त्यालाच ते रागावले. या मुलाला तहान लागली. पण त्या दिवशी शाळेतला शिपाईच आला नव्हता. तोच, याला पाणी प्यायला द्यायचा. अस्पृष्य असल्याने स्वत:च्या हाताने पाणी घेण्याची, या मुलास मनाई हेाती. हा शिपाई, वेगळया भांड्यातून या मुलाच्या ओंजळीत पाणी टाकायचा, मग ते पाणी याला प्यावं लागे. शिपाई आला नाही तर हा दिवसभर तहानलेलाच. पण, या मुलाने या कशाचाही बाऊ केला नाही. घरची परिस्थिती यथातथाच, वीजेचा प्रश्नच नाही. पण याचाही त्रागा केला नाही. अभ्यासावरचं लक्षं विचलित होऊ दिलं नाही. मिणमिणत्या दिव्यात त्याने अभ्यास केला. उत्तम गुणाने उत्तीर्ण होत पदवीचं शिक्षण घेतलं. चांगले गुण असूनही, या मुलाला कुणी नीट वागवत नसत. पण त्याने याचाही बाऊ केला नाही. पुढे हा मुलगा उच्च शिक्षणासाठी अमेरिकेत गेला. तिथे त्याला खूप कष्ट करावे लागले. चहा,पाव खाऊन अभ्यास करावा लागे. पण त्याने विचलित न होता अभ्यासाकडे दुर्लक्षं केलं नाही. त्यामुळेच उच्चश्रेणीत त्याने पीएचडी मिळवली. पुढे हा मुलगा लंडनमध्ये शिकायला गेला. तिथेही हालअपेष्टांना तोंड द्यावं लागलं. पण त्याने हार माणली नाही. उच्चश्रेणीत, अर्थशास्त्र विषयात, डॉक्टर ऑफ सायंस, ही पदवी मिळवली.
ही रिल पुढे जात असतानाच, तेजोमयी गोर्जीला म्हणाली,
“ही कथा तर माझ्या ओळखीची वाटते.”
“मग, डोक्याला ताण देऊन सांग बघू, इतकी अवहेलना आणि हालअपेष्टा सहन करणारी ही व्यक्ती कोण?” गोर्जीने चित्रपट बंद करत विचारलं. तेजोमयी विचार करु लागली,
“हे तर, महामानव डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर!”
“बरोबर. कित्ती गं हुषार तू!” गोर्जीने तेजोमयीचं कौतुक केलं. तेजोमयी खुष झाली.
“गोर्जे, जी गोष्ट मला ठाऊकाय त्याचीच कां रिल दाखवलीस?”
“सांगते. उद्या काय?”
“१४ एप्रिल!”
“बरं मग?”
“उद्याचं महत्व काय?”
“उद्या तर बाबासाहेबांचा जन्मदिवस. अच्छा, म्हणून मला त्यांची रिल दाखवलीस होय.”
“ते निमित्त. खरं कारण ओळख?”
“ते कसं ओळखणार?”
“डोळे मिटून रिलमधील प्रसंग डोळ्यासमोर आणून, या रिलच्या कथेच्या तात्पर्याचा विचार कर.” गोर्जी म्हणाली त्याप्रमाणे तेजोमयीने केलं. डोळे उघडून ती म्हणाली,
“सांगू का?”
“सांग की.”
“छोट्याछोट्या गोष्टींचं बाऊ करायचा नाही. अभ्यासावरचं लक्ष विचलित होऊ द्यायचं. कोणत्याही संकटानं डगमगायचं नाही.”
“वा वा! कित्ती गं हुषार तू. पण…”
“पण काय?”
“बाबासाहेबांसारखे थोर जसे वागले, त्यापासून प्रेरणा घ्यायला नको का?” बारिक डोळे करुन गोर्जी म्हणाली. तेजोमयीला स्वत:ची चूक लक्षात आली. ती लगेच आत गेली. घरातील इलेक्ट्रॉनिक दिवा बाहेरच्याखोलीत आणून सुरु केला. अभ्यासाचं पुस्तक वाचण्याइतक्या प्रकाशाने तेजोमयीचा चेहरा उजळून निघाला.
सुरेश वांदिले