आपल्याकडे पारंपरिक विषयांच्या पदवी आणि पदव्युत्तर अभ्यासक्रमांकडेच प्रामुख्याने विद्यार्थी आणि पालक लक्ष देतात. शिक्षकसुध्दा विद्यार्थ्यांना त्याच त्याच अभ्यासक्रमांची माहिती देतात. नवे वा वेगळे काही विषय शिकवणाऱ्या दर्जेदार संस्था आपल्या देशात कार्यरत आहेत, याची कल्पना त्यांना नसते. त्यामुळे करिअरच्या संधी मिळू शकणाऱ्या काही महत्वाच्या अपारंपरिक अभ्यासक्रमांकडे आपले दुर्लक्ष होत असते. परिणामी अशा संस्थांमधील अभ्यासक्रमांकडे महाराष्ट्रीय मुले अल्प संख्येने जातात, असे दिसून आले आहे. असाच एक विषय आहे, पादत्राणे निर्मिती तंत्रज्ञान, चामडी वस्त्रप्रावरणे व आभूषण आणि वस्तू निर्मिती.
पादत्राणे निर्मिती तंत्रज्ञान, चामडी वस्त्रप्रावरणे व आभूषण आणि वस्तू निर्मिती या क्षेत्राची वाढ देशात व परदशेताही मोठ्या प्रमाणावर होत आहे. या क्षेत्रासाठी प्रशिक्षित मनुष्यबळाची गरज वाढत आहे. कौशल्यविकास अभियानांतर्गत केलेल्या सर्वेक्षणानुसार या क्षेत्रात पुढील काही वर्षात रोजगार आणि स्वंयरोजगाराच्या विपुल संधी मिळू शकतात.
गेल्या तीन दशकांपासून या संस्थेने पादत्राणे निर्मिती, डिझाइन आणि व्यवस्थापन या क्षेत्रातील कुशल मनुष्यबळाचा सातत्याने पुरवठा केल्यानेच या क्षेत्रात भारत हा जागतिक स्तरावर दुसऱ्या क्रमांकाचा देश ठरला आहे. चामड्यापासून बनवणाऱ्या वस्त्रप्रावरणांची जागतिक पातळीवरील दुसऱ्या क्रमांकाची निर्यात आपल्या देशातून होते. चामड्यापासून निर्मित वस्तुंच्या निर्यातीत भारताचा जगात पाचवा क्रमांक लागतो. २० लक्ष कामगार सध्या या क्षेत्रात कार्यरत आहेत. देशांतर्गत रोजगार निर्मिती करण्यात या क्षेत्राचा मोठा वाटा आहे. २०२५ पर्यंत या क्षेत्रातील उलाढाल १५.५ मिलियन डॉलर्स होण्याची शक्यता या क्षेत्रातील तज्ज्ञांनी व्यक्त केली आहे.
या क्षेत्रात करिअर करण्यासाठी उपयुक्त ठरणारी संस्था म्हणजे, फूटवेअर डिझाइन ॲण्ड डेव्हलपमेंट इंस्टिटयूट (एफडीडीआय). भारत सरकारच्या वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालयाच्या अंतर्गत कार्यरत असणाऱ्या या संस्थेची स्थापना १९८६ साली करण्यात आली. या संस्थेला २०१७ साली इंस्टिट्यूशन ऑफ नॅशनल इम्पॉर्टन्सचा दर्जा देण्यात आला. पादत्राणे निर्मिती क्षेत्रात असा दर्जा मिळणारी ही देशातील एकमेव संस्था आहे. पादत्राणे आणि चामडी वस्तुनिर्मिती करणाऱ्या जगातील काही प्रमुख आंतरराष्ट्रीय संस्थांची या संस्थेला अधिस्वीकृती दिली आहे.
पादत्राणे आणि चामडी वस्तुनिर्मितीमधील राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय उद्योगांमध्ये या संस्थेचे विद्यार्थी उच्च पदांवर कार्यरत आहेत. ही संस्था या उद्योगांच्या गरजा, आवश्यकता आणि आंतरराष्ट्रीय क्षेत्रातील बदलते प्रवाह लक्षात घेऊन अभ्यासक्रमांचे सातत्याने नूतनीकरण करत असते.
पादत्राणे निर्मिती, चामड्यापासून बनणारी वस्त्रप्रावरणे आणि इतर वस्तुंच्या निर्मितीसाठी आवश्यक असणाऱ्या कौशल्य निर्मितीसाठी उच्च श्रेणीचे अभ्यासक्रम चालवणाऱ्या जागतिक पातळीवरील पहिल्या तीनमध्ये या संस्थेचा समावेश होतो.
पादत्राणे उद्योगास आवश्यक असणारे तज्ज्ञ व प्रशिक्षित मनुष्यबळ निर्मिती करण्यासाठी या संस्थेने पदवी व पदव्युत्तर स्तरावरील विविध अभ्यासक्रम सुरु केले आहेत. पादत्राणे उद्योगासोबत विविध चामडी वस्तू, वस्त्रप्रावरणे, हँड बॅग्ज, प्रवासी बॅग वा आधुनिक जीवनशैलीस लागणाऱ्या चामडी वस्तू यांच्या निर्मितीला प्रोत्साहन देण्याचे कार्य ही संस्था करते. भारतीय पादत्राणे उद्योगास आतंरराष्ट्रीय स्पर्धा करता येणे शक्य व्हावे, हा हेतू ठेऊन अभ्यासक्रमांची संरचना करण्यात आली आहे.
देशातील सर्व भागातील विद्यार्थ्यांना संस्थेतील अभ्यासक्रमांना प्रवेश घेणे सुलभ व्हावे यासाठी (१) पाटणा, (२) कोलकता, (३) जोधपूर, (४) अंकलेश्वर (सुरत), (५) गुणा, (६) छिंदवाडा, (७) नॉयडा, (८) फुरसतगंज (रायबरेली), (९) रोहतक, (१०) चंदिगढ, (११) हैदराबाद, (१२) चेन्नई या १२ शहरांमध्ये कॅम्पस सुरु करण्यात आले आहेत. या सर्व केंद्रांमध्ये अत्याधुनिक प्रयोगशाळा, स्मार्ट क्लासरुम, माहिती तत्रंज्ञानाच्या अद्ययावत सुविधा, सुसज्ज ग्रंथालये, आंतरराष्ट्रीय परीक्षण केंद्रे, वसतीगृहाच्या सुविधा उपलब्ध आहेत.
अभ्यासक्रम
या संस्थेने पुढील पदवी स्तरावरील अभ्यासक्रम सुरु केले आहेत.
१) बॅचलर ऑफ डिझाइन इन फूटवेअर डिझाइन ॲण्ड प्रॉडक्शन – हा अभ्यासक्रम केलेल्या विद्यार्थ्यांना (१) मार्केटिंग, (२) डिझाइन, (३) मॅन्युफॅक्चुरिंग, (४) रिटेलिंग, (५) मर्कंडायजिंग या क्षेत्रात करिअरच्या संधी मिळतात. यामध्ये (१) फॅशन फोरकास्टर, (२) डेव्हलपर, (३) कॉम्प्युटर एडेड स्पेशॅलिस्ट, डिझाइन कंसलटंट, (४) स्ट्रॅटेजी प्लॅनर, (५) व्हिज्युअल मर्कंडायझर, (६) डिझायनर यांचा समावेश आहे.
२) बॅचलर ऑफ डिझाइन इन लेदर गुड्स ॲण्ड ॲक्सेसरी डिझाइन – हा अभ्यासक्रम केलेल्या विद्यार्थ्यांना (१) डिझायनर, (२) मर्कंडायजर आणि (३) प्रॉडक्शन एक्झिक्युटिव्ह अशा करिअर संधी मिळतात. या अभ्यासक्रमांतर्गत (१) डिझाइन प्रोसेस आणि मेथॉडॉलॉजी, (२) फॅशन ट्रेंड्स, (३) फोरकास्ट आणि ॲनॅलिसीस, (४) डिझाइन कंसेप्च्युलायझेशन आणि रेंज बिल्डिंग, (५) डिझाइन प्रॉडक्ट्स इन लेदर गुड्स, (६) गार्मेंट्स आणि ॲक्सेसरी कलेक्शन डेव्हलपमेंट, (७) लेदर गुड्स आणि गार्मेंट डिझाइन आणि मॅन्युफॅक्चुरिंग टेक्निक , (८) कॉम्प्युटर एडेड डिझाइन, (९) बिझिनेस कम्युनिकेशन आणि प्रॉडक्शन डॉक्युमेंटेशन, (१०) प्रॉडक्ट फोटोग्रॅफी, (११) क्लासरुम आणि इंडस्ट्रिअल डिझाइन प्रोजेक्ट आदी विषयांमध्ये स्पेशलायझेशन करण्याची संधी दिली जाते.
३) बॅचलर ऑफ डिझाइन इन फॅशन डिझायनिंग- हा अभ्यासक्रम केलेल्या विद्यार्थ्यास पुढील करिअर संधी मिळतात – (१) कंसलटंट, (२) पर्सनल स्टायलिस्ट, (३) टेक्निकल डिझायनर, (४) ग्रॅफिक डिझायनर, (५) फॅशन जर्न्यालिस्ट, (६) फ्री लान्स डिझायनर, (७) फॅशन मर्कंडायझर, (८) व्हिज्युअल मर्कंडायजर, (९) क्वालिटी कंट्रोलर, (१०) फॅशन कूऑर्डिनेटर
उपरोक्त तिनही अभ्यासक्रमाचा कालावधी- प्रत्येकी चार वर्षे
पदव्युत्तर अभ्यासक्रम
(१) मास्टर ऑफ डिझाइन इन फूटवेअर डिझाइन ॲण्ड प्रॉडक्शन, (२) मास्टर ऑफ डिझाइन इन फॅशन डिझाइन, (३) एमबीए इन रिटेल ॲण्ड फॅशन मर्कंडायजिंग
प्लेसमेंट
या संस्थेत पुढील कंपन्या कॅम्पस प्लेसमेंटसाठी येतात – (१) ॲक्शन, (२) पँटलून, (३) फ्युचर ग्रुप, (४) अब्राहम ॲण्ड ठाकूर, (५) ग्लोबस प्लॅनेट, (६) स्पोर्ट्स प्रायव्हेट लिमिटेड, (७) आदिदास, (८) पॅनॉसोनिक, (९) नोवा इंटरनॅशनल, (१०) नाईक, (११) मायंत्रा, (१२) नेक्स्ट रिलेट इंडिया, (१३) मोजा शूज, (१४) मोचिको शुज, (१५) मिर्झा इंटरनॅशनल, (१६) मेट्रो शूज, (१७) मेट्रो कॉर्पोरेशन, (१८) इंडिया गुप्ता, (१९) हाय डिझाइन, (२०) इमेज रिटेल, (२१) इम्पॅक्टिव्हा, (२२) इम्पल्स, (२३) आयटीसी लाइफ स्टाइल, (२४) जबाँग, (२५) के.एच.ग्रूप, (२६) खादीम्स, (२७) किवी शूज, (२८) लिबर्टी, (२९) लखानी, (३०) लॅन्सर, (३१) लँडमार्क, (३२) लाइफस्टाइल, (३३) लि-फंग, (३४) लिलिपूत, (३५) लोट्टो, (३६) तेज शूज, (३७) टायटन, (३८) व्हीकेसी, (३९) वेस्टसाइड, (४०) विलहेल्मस, (४१) विशाल मेगा मार्ट, (४२) टॉमी हिलफिगर, (४२) टाटा इंटरनॅशनल, (४३) स्नॅपडिल, (४४) सूपर हाऊस, (४५) समर्थ लाइफ स्टाइल, (४६) साब्यासाची, (४७) रोहित बाल, (४८) रिलायन्स रिटेल, (४९) रिलायन्स ब्रँड, (५०) रिलॅक्सो, (५१) प्युमा, (५२) राजेश प्रताप, (५३) रिबॉक, (५४) इम्पल्स बायिंग हाऊस, (५५) जेनेसिस लक्झरी, (५६) फ्रंको लिओनी, (५७) गौरव गुप्ता, (५८) फर्नस ॲण्ड पेटल्स, (५९) डॉ. मिलानो, (६०) युरो फूटवेअर, (६१) फॅशन ॲण्ड यू, (६२) क्रुबॉस, (६३) क्लॅर्क्स, (६४) बीएमआय, (६५) बाटा इंडिया, (६६) व्हीटी,
०००
फॅशन वस्तू विक्री व्यवस्थापन
भारतातील रिटेल (किराणा किंवा किरकोळ) उद्योगाची वाढ झपाट्याने होत असून या क्षेत्रामुळे रोजगाराच्या विपुल संधी निर्माण होत आहेत. २०२३ पर्यंत या क्षेत्रात अडीच कोटीहून अधिक रोजगार संधी निर्माण होतील असा अंदाज या क्षेत्रातील तज्ज्ञांनी व्यक्त केलाय. २०३० पर्यंत भारतातील ऑनलाइन रिटेल व्यापार हा ३२५ बिलियन डॉलर्स पर्यंत पोहचू शकतो. भारताच्या एकूण सकल राष्ट्रीय उत्पादनात या क्षेत्राचा वार्षिक वाटा ११ टक्के आहे. भारतीय रिटेल उद्योगात अनेक मोठ्या राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय कंपन्यांनी गुंतवणूक केली आहे.
एफडीडीआय या संस्थेने, रिटेल आणि फॅशन वस्तू विक्री व्यवस्थापन या क्षेत्रासाठी आवश्यक मनुष्यबळाच्या निर्मितीसाठी, बॅचलर ऑफ बिझिनेस ॲडमिनिस्ट्रेशन (बीबीए) इन रिटेल ॲण्ड फॅशन मर्कंडाइज, हा अभ्यासक्रम सुरु केला आहे. कालावधी- चार वर्षे. अर्हता- कोणत्याही विषयातील १२ उत्तीर्ण. हा अभ्यासक्रम नॉयडा, पाटणा, हैदराबाद आणि चंदिगढ येथील कॅम्पसमध्ये शिकवला जातो. या प्रत्येक कॅम्पससाठी प्रत्येकी ६० विद्यार्थ्यांची निवड केली जाते.
काय शिकाल ?
(१) सप्लाय चेन मॅनेजमेंट, (२) मॉल मॅनेजमेंट, (३) फ्रँचायजिंग, (४) इंटरनशनल रिटेलिंग, (५) स्टोअर डिझाइन, (६) व्हिज्युअल मर्कंडायजिंग, (७) फॅशन कम्युनिकेशन, (८) ट्रेंड रिसर्च, (९) बायिंग आणि मर्कंडायजिंग, (१०) रिटेल ऑपरेशन, (११) प्रॉडक्ट कॉस्टिंग, (१२) फॅशन ट्रेंड्स, (१३) फॅशन फोरकास्टिंग, (१४) इंट्रोडक्शन टू ॲपेरल्स, (१५) फायबर टू फॅब्रिक, (१६) एलिमेंटस ऑफ फॅशन, (१७) मार्केटिंग मॅनेजमेंट, (१८) हयुमन रिसोर्स मॅनेजमेंट (१९) आंत्रप्रिन्युरशीप,
करिअर संधी-
(१) रिटेल स्टोअर मर्कंडायजिंग किंवा डिस्प्ले डिपार्टमेंट, (२) व्हिज्युअल मर्कंडायजिंग आणि सप्लाय कंपनी, (३) रिटेल मर्कंडायजिंग, बायर्स, कॅटेगरी मॅनेजर, (४) रिटेल ऑपरेशन- एरिआ मॅनेजर, रिटेल मॅनेजर, फ्लोअर मॅनेजर, डिपार्टमेंट मॅनेजर. (५) लक्झरी ब्रँड्स – स्टोअर मॅनेजर, (६) ई-कॉमर्स- बिझिनेस मॅनेजर, कॅटेगरी मॅनेजर.
एमबीए
या संस्थेमार्फत, रिटेल ॲण्ड फॅशन मर्कंडाइज विषयातील एमबीए अभ्यासक्रमही सुरु करण्यात आला आहे. त्याअंतर्गत पुढील स्पेशलायझेशन करता येतं- (१) रिटेल टेक्नालॉजी, (२) निश (Niche) टेक्नालॉजी, (३) मर्कंडायजिंग (४) व्हिज्युएल मर्कंडायजिंग, (५) ऑपरेशन्स.
करिअर संधी
(१) रिटेल मॅनेजर, (२) एरिआ मॅनेजर, (३) ऑपरेशन मॅनेजर, (४) डिपार्टमेंट मॅनेजर, (५) कॅटेगरी मॅनेजर, (६) बायर, (७) रिटेल मर्कंडायजर, (८) व्हिज्युअल मर्कंडायझर.
प्लेसमेंट-
(१) बाटा, (२) रिलायन्स ब्रॅण्ड, (३) शॉपर्स स्टॉप, (३) पँटलून्स, (४) आदित्य बिर्ला ग्रुप, (४) लाइफस्टाइल, (५) शॉपर्स स्टॉप, (६) बरबेरी, (७) अर्मानी, (८) प्युमा, (९) झारा, (१०) बेनेटॉन, (११) टॉमी हिलफिगर आदी कंपन्यांमध्ये मिळू शकतात.
हा अभ्यासक्रम नॉयडा, पाटणा, हैदराबाद, छिंदवाडा आणि चंदिगढ येथील कॅम्पसमध्ये शिकवला जातो. या प्रत्येक कॅम्पससाठी प्रत्येकी ६० विद्यार्थ्यांची निवड केली जाते. अभ्यासक्रमाचा कालावधी दोन वर्षे. हा अभ्यासक्रम कोणत्याही शाखेतील पदवीधरास करता येतो.
निवड प्रक्रिया
या अभ्यासक्रमाच्या प्रवेशासाठी ऑल इंडिया सिलेक्शन टेस्ट, दरवर्षी एप्रिल महिन्याच्या शेवटच्या आठवड्यात घेतली जाते.
पदवी अभ्यासक्रमांच्या प्रवेश परीक्षेचा पॅटर्न पुढील प्रमाणे आहे. परीक्षा ऑब्जेक्टिव्ह पध्दतीची असते. परीक्षेचा कालावधी अडीच तास. एकूण २०० गुणांचे १५० प्रश्न विचारले जातात.
(१) सेक्शन ए- ॲनॅलिटिकल ॲबिलिटी, (विश्लेषणात्मक क्षमता चाचणी), एकूण प्रश्न- २५ (एकूण गुण -२५),
(२) सेक्शन बी- बिझिनेस ॲप्टिट्यूड टेस्ट, (व्यवसाय कल चाचणी), एकूण प्रश्न- २५ (एकूण गुण -५०) आणि डिझाइन ॲप्टिट्यूड टेस्ट ( अभिकल्प कल चाचणी), एकूण प्रश्न- २५ (एकूण गुण -५०),
(३) सेक्शन सी- सामान्य अध्ययन, एकूण प्रश्न- ३५ (एकूण गुण -३५),
(४) सेक्शन डी- उताऱ्यावरील प्रश्न, (कॉम्प्रेहेंशन), एकूण प्रश्न- १५ (एकूण गुण -१५) आणि इंग्रजी व्याक्रण व त्याचा उपयोग, एकूण प्रश्न- १५ (एकूण गुण -१५)
पदव्युत्तर पदवी अभ्यासक्रमाच्या प्रवेशासाठी घेण्यात येणाऱ्या परीक्षेत (१) विश्लेषणात्मक क्षमताचाचणी (ॲनॅलिटिकल ॲबिलिटी) एकूण प्रश्न- २५ (एकूण गुण -५०), (२) इंग्रजी भाषा आणि विश्लेषण क्षमता चाचणी (इंग्लिश कॉम्प्रिहेन्शन ॲण्ड ॲनिलिटिकल ॲबिलिटी)– एकूण प्रश्न- ५०(एकूण गुण -५०), (३) सामान्य ज्ञान आणि चालू घडामोडी (जनरल नॉलेज ॲण्ड करंट अफेअर्स) – एकूण प्रश्न- ५० (एकूण गुण -५०) आणि (४) मॅनेजमेंट ॲप्टिट्यूड टेस्ट / डिझाइन ॲप्टिट्यूड टेस्ट – एकूण प्रश्न- ५० (एकूण गुण -५०). निगेटिव्ह मार्किंग नाही. या परीक्षेत २०० गुणांचे १७५ प्रश्न विचारले जातात.
ही परीक्षा देशभरातील अनेक शहरांमध्ये घेतली जाते. यामध्ये मुंबई आणि पुणे शहरांचा समावेश आहे.
संपर्क – संपर्क – ई-मेल- admission@fddindia.com, संकेतस्थळ- www.fddiindia.com.
०००
इतर संस्था
(१) सेंट्रल फूटवेअर इंस्टिट्यूट, आग्रा
पादत्राणे निर्मितीचे कौशल्य प्राप्त करणारे कारागीर मोठ्या प्रमाणावर असले तरी व्यवस्थापकीय आणि तांत्रिक ज्ञान असलेल्या मनुष्यबळाची वाणवा आहे. यामुळे या उद्योगाच्या विकास आणि वाढीसाठी अडथळे निर्माण झाले. या समस्येच्या निराकरणासाठी केंद्र सरकारने १९६३ साली आग्रा येथे सेंट्रल फूटवेअर इंस्टिट्यूटची स्थापना केली. सध्या हे केंद्र सूक्ष्म-लघु- मध्यम (मायक्रो-स्माल-मीडियम) मंत्रालयाच्या अंतर्गत कार्यरत आहे. या केंद्रामध्ये अत्याधुनिक यंत्रसामग्री उपलब्ध करुन देण्यात आली आहे. या क्षेत्रात येणाऱ्या व्यक्तिंना उत्कृष्ट तांत्रिक कौशल्य प्राप्त करुन देण्याचे संस्थेचे उद्दिष्ट्य आहे. १९९६ साली या संस्थेला स्वायतत्ता प्रदान करण्यात आली.
पादत्राणे निर्मितीच्या क्षेत्रातील आधुनिक काळातील आव्हाने आणि गरजा स्वीकारण्याची क्षमता विद्यार्थ्यांमध्ये निर्माण व्हावी, याअनुषंगाने अभ्यासक्रमाची रचना करण्यात आली आहे. पादत्राणे डिझाइन आणि निर्मितीच्या क्षेत्रात अत्याधुनिक यंत्रसामग्रीचा वापर होत असल्याने, जगातील कोणत्याही ठिकाणी अशा यंत्रसामग्री हाताळण्याचे कौशल्य उमेदवारांना प्राप्त करुन दिले जाते. या संस्थेतील उमदेवारांना १०० टक्के प्लेसमेंट मिळाले आहे.
इंग्लड मधील सात्रा तंत्रज्ञान केंद्राचे सदस्यत्व या संस्थेस मिळाले आहे. ही संस्था पादत्राणे संशोधन, विकास आणि परीक्षण या बाबतील महत्वाची संस्था समजली जाते. पादत्राणे डिझाइन क्षेत्रातील मोठा अनुभव असलेल्या इंग्लंडमधीलच लिसेस्टर कॉलेज आणि टेक्सटाइल इंस्टिट्यूटसोबत संस्थेने सहकार्याचा करार केला आहे. प्रवेश मिळालेल्या मुले आणि मुलींची राहण्याची सोय वसतिगृहात केली जाते.
प्लेसमेंटसाठी येणाऱ्या कंपन्या- टाटा इंटरनॅशनल लिमिटेड, बाटा इंडिया लिमिटेड, लिबर्टी फूटवेअर, रिलॅक्सो, मोजा शूज, एरो ग्रुप्स, निखिल उद्योग, दावर ग्रुप, तेज ग्रुप, केनमोर फरिदा ग्रुप, ॲक्शन ग्रुप, मिर्झा इंटरनॅशनल, गुप्ता एचीसी ओव्हरसीज, सूपर हाऊसेस ग्रुप.
अभ्यासक्रम
(१) डिप्लोमा इन फूटवेअर मॅन्युफॅक्चर ॲण्ड डिझाइन – कालावधी २४ महिने. या अभ्यासक्रमास इंग्लंडमधील टेक्स्टाइल इंस्टिट्यूटने मान्यता प्रदान केली आहे. भारत सरकारने (नॅशनल स्किल क्वालिफिकेशन फ्रेमवर्क) या अभ्यासकमाची कौशल्यप्राप्त पातळी सहा, अशी निर्धारित केली आहे. कनिष्ठ आणि मध्यम पातळीवर तंत्रो-व्यवस्थापकांची(टेक्नो मॅनेजर्स) गरज भागवणाऱ्या मनुष्यबळाची निर्मिती या अभ्यासक्रमाव्दारे केली जाते.
नव्या पध्दतीच्या चामड्यांच्या वस्तुंचे डिझाइन, पादत्राणे मूल्य नियंत्रण, उत्पादकतेत वाढ, गुणवत्ता नियंत्रण आदी बाबींवर या उमेदवारास लक्ष द्यावे लागते. अभ्यासक्रमाच्या निवडीसाठी १२ वीतील गुण आणि संस्थेमार्फत घेण्यात येणाऱ्या परीक्षेतील गुण ग्राह्य धरले जातात.
(२) ॲडव्हान्स्ड सर्टिफिकेट कोर्स इन फूटवेअर मॅन्युफॅक्चुरिंग टेक्नॉलॉजी– कालावधी-एक वर्षं. अर्हता- १० वी. नॅशनल स्किल क्वालिफिकेशन फ्रेमवर्कने या अभ्यासक्रमाची कौशल्य पातळी पाच, अशी निर्धारित केली आहे. उत्पादन आणि गुणवत्ता नियंत्रणावर लक्ष ठेवण्यासाठी या तंत्रज्ञांना सुपरवायजरी(पर्यवेक्षीय)स्वरुपाचे/दर्जाचे काम सुपूर्द करण्यात येते.
(३) ॲडव्हान्स्ड सर्टिफिकेट कोर्स इन फूटवेअर डिझाइन ॲण्ड प्रॉडक्ट डेव्हलपमेंट – कालावधी १२ महिने. अर्हता- १२ वी उत्तीर्ण. हा अभ्यासक्रम केल्यानंतर उत्तम पध्दतीने पादत्राणांचे डिझाइन करता येणे शक्य व्हावे यासाठी विद्यार्थ्यांना सैध्दांतिक आणि प्रात्यक्षिक ज्ञान प्रदान केले जाते.
(४) सर्टिफिकेट कोर्स इन फूटवेअर डिझाइन ॲण्ड प्रॉडक्शन – कालावधी ६ महिने. अर्हता- १० वी उत्तीर्ण. हा अभ्यासक्रम करणाऱ्या विद्यार्थ्यांना पादत्राणे निर्मितीचे वेगवेगळी तंत्रे शिकवली जातात. या उमेदारावारास प्रत्यक्ष कामासोबतच सुपरवायझरी स्वरुपाची जबाबदारी स्वीकारता यावी यासाठी प्रशिक्षित केले जाते. नॅशनल स्किल क्वालिफिकेशन फ्रेमवर्कने या अभ्यासक्रमाची कोशल्यपातळी आठ, अशी निर्धारित केली आहे.
(५) पोस्ट ग्रॅज्युएट हायर डिप्लोमा इन फूटवेअर टेक्नॉलॉजी ॲण्ड मॅनेजमेंट स्टडीज – कालावधी १८ महिने. अर्हता- कोणत्याही शाखेतील अभियांत्रिकी किंवा तंत्रज्ञान किंवा विज्ञान पदवी किंवा एमबीए. या अभ्यासक्रमास इंग्लंडमधील टेक्स्टाइल इंस्टिट्यूटने मान्यता प्रदान केली आहे. लिसेस्टर इंस्टिट्यूट ऑफ फुटवेअर या संस्थेच्या सहकार्याने हा अभ्यासक्रम चालवला जातो. लिसेस्टर येथे सहा आठवड्याचे प्रशिक्षण दिले जाते. नॅशनल स्किल क्वालिफिकेशन फ्रेमवर्कने या अभ्यासकमाची कौशल्यप्राप्त पातळी आठ, अशी निर्धारित केली आहे. मध्यम श्रेणीतील तंत्रोव्यवस्थापकांची गरज भासवणाऱ्या मुनष्यबळाची निर्मिती या अभ्यासक्रमाव्दारे केली जाते.
या अभ्यासक्रमाच्या निवडीसाठी पदवीस्तरीय गुण आणि संस्थेमार्फत घेण्यात येणाऱ्या परीक्षेतील गुण ग्राह्य धरले जातात.
(६) पोस्ट ग्रॅज्युएट डिप्लोमा इन फूटवेअर टेक्नॉलॉजी – कालावधी १८ महिने. अर्हता- कोणत्याही शाखेतील पदवी. विज्ञान पदविधारकांना प्राधान्य दिले जाते. नॅशनल स्किल क्वालिफिकेशन फ्रेमवर्कने या अभ्यासकमाची कौशल्यप्राप्त पातळी सात, अशी निर्धारित केली आहे. पादत्राणे निर्मिती उद्योगातील वेगवेगळया घटकांमध्ये काम करण्याचे कौशल्य (निर्मिती सुपरव्हायजर, गुणवत्ता नियंत्रण, नियोजन, डिझायनिंग, कच्चा मालाचे परीक्षण, विक्री आदी) उमदेवारांना प्राप्त व्हावे या अनुषंगाने या अभ्यासक्रमाची संरचना करण्यात आली आहे. मध्यम श्रेणीच्या तंत्रोव्यवस्थापकाची गरज भासवणाऱ्या मनुष्यबळाची निर्मिती या अभ्यासक्रमाव्दारे केली जाते. कंपनी/उद्योगाची सर्वंकष स्पर्धात्मकता वाढीसाठी या उमेदवाराने प्रयत्न करणे अपेक्षित असते.
या अभ्यासक्रमाच्या निवडीसाठी पदवीस्तरीय गुण आणि संस्थेमार्फत घेण्यात येणाऱ्या परीक्षेतील गुण ग्राह्य धरले जातात.
(७) पोस्ट डिप्लोमा इन फूटवेअर टेक्नॉलॉजी – कालावधी एक वर्षं. अर्हता- कोणत्याही शाखेतील पदविका. विज्ञान पदविधारकांना प्राधान्य दिले जाते. नॅशनल स्किल क्वालिफिकेशन फ्रेमवर्कने या अभ्यासकमाची कौशल्यप्राप्त पातळी सहा, अशी निर्धारित केली आहे. पादत्राणे निर्मिती उद्योगातील वेगवेगळया घटकांमध्ये काम करण्याचे कौशल्य (निर्मिती सुपरव्हायजर, गुणवत्ता नियंत्रण, नियोजन, डिझायनिंग, कच्चा मालाचे परीक्षण, विक्री आदी) उमदेवारांना प्राप्त व्हावे या अनुषंगाने या अभ्यासक्रमाची संरचना करण्यात आली आहे. कंपनी/उद्योगाची सर्वंकष स्पर्धात्मकता वाढीसाठी या उमेदवाराने प्रयत्न करणे अपेक्षित असते.
या अभ्यासक्रमाच्या निवडीसाठी पदवीस्तरीय गुण आणि संस्थेमार्फत घेण्यात येणाऱ्या परीक्षेतील गुण ग्राह्य धरले जातात.
संपर्क– एसआयटीई – सी,सी-४१ आणि ४२, इन्डस्ट्रिअल एरिआ, सिकंदरा आग्रा, दूरध्वनी- ०५६२-२६४२००५, संकेतस्थळ – www.cftiagra.org.in, ईमेल-info@cftiagra.org.in
०००
(२) सेंट्रल फूटवेअर इंस्टिट्यूट चेन्नई
या संस्थेची स्थापना १९५७ साली करण्यात आली. हे केंद्र सुध्दा सूक्ष्म–मध्यम- लघु उद्योजकता मंत्रालयाच्या अंतर्गत कार्यरत आहेत.
अभ्यासक्रम
(१) डिप्लोमा इन फूटवेअर मॅन्युफॅक्चरिंग ॲण्ड डिझाइन, कालावधी-दोन वर्षे, अर्हता-कोणत्याही विषयातील १२ वी उत्तीर्ण. हा अभ्यासक्रम इंग्लंड मधील टेक्स्टाइल युनिव्हर्सिटीशी संलग्नित असून याच संस्थेमार्फत पोस्ट ग्रज्युएट हायर डिप्लोमा ही पदविका आणि गुणपत्रक प्रदान करते. नॅशनल स्किल क्वालिफिकेशन फ्रेमवर्क (एनएसक्यूएफ) पातळी -६.
(२) ॲडव्हान्स्ड सर्टिफिकेशन इन फूटवेअर डिझाइन ॲण्ड प्रॉडक्ट डेव्हलपमेंट, कालावधी-एक वर्षं, अर्हता-कोणत्याही विषयातील १२वी उत्तीर्ण. (एनएसक्यूएफ पातळी -५)
(३) पोस्ट ग्रॅज्युएट डिप्लोमा इन फूटवेअर टेक्नॉलॉजी, कालावधी-एक वर्षे, अर्हता- कोणत्याही विषयातील पदवी. (एनएसक्यूएफ पातळी -७)
(४) सर्टिफिकेट कोर्स इन फूटवेअर मॅन्युफॅक्चुरिंग टेक्नॉलॉजी, कालावधी-एक वर्ष, अर्हता- १०वी उत्तीर्ण. (एनएसक्यूएफ पातळी -५)
(५) सर्टिफिकेट कोर्स इन लेदर गुड्स मेकर, कालावधी-एक वर्ष, अर्हता- १०वी उत्तीर्ण,(एनएसक्यूएफ पातळी -३)
(६) सर्टिफिकेट कोर्स इन फूटवेअर टेक्नॉलॉजी, कालावधी-दीड वर्षे, अर्हता- कोणत्याही विषयातील पदविका. (एनएसक्यूएफ पातळी -६)
डिप्लोमा इन फूटवेअर मॅन्युफॅक्चर ॲण्ड डिझाइन या अभ्यासक्रमाची पदविका वगळून इतर अभ्यासक्रमांचे प्रमाणपत्र भारत सरकारच्या वतिने दिले जाते.
१० टक्के जागा महिलांसाठी राखीव ठेवण्यात येतात. प्रथम येणाऱ्यास प्रथम या तत्वावर या सर्व अभ्यासक्रमांना प्रवेश दिला जातो.
संपर्क- डायरेक्टर, सीएफटीआय, ६५/१जीएसटी रोड गिंडी[GUINDY] चेन्नई-६०००३२, तामीळनाडू, दूरध्वनी- ०४४- २२५०१५२९, संकेतस्थळ- www.cftichennai.in , ई-मेल- cfti@ cftichennai.in
०००