पोपटपंची
मार्गारेट मावशीच्या मालकीनबाईंनी गेल्या आठवड्यात पोपट आणला. हे तिला अजिबात आवडलं नाही. आपल्याशिवाय मालकीनबाईंनी कुणावर प्रेम करु नये, लाड करु नये असंच मार्गा मावशीला नेहमी वाटायचं. पण पोपटराव घरी आले नि सारं चित्रच बदललं. मालकीनबाई अखंड पोपटरावांच्याच कोडकौतुकात मग्न! “काय त्याचा हिरवा रंग, काय त्याची लालचुटूक चोच…काय त्याचं हे नि काय त्याचं ते…” शिवाय पोपटच्या बोलण्याचं कौतुक तर विचारुच नका.
पोपटा पोपटा, कित्तीकित्ती बोलतोस गोड, दररोज चार वेळा देईन तुला संत्र्याची फोड, असं गाणंसुध्दा मालकीनबाई, पोपटरावाच्या समोर उभ्या राहून म्हणायच्या, नि स्वत:वर खुष होऊन गिरकी घ्यायच्या. या गिरकीपायी एकदा मार्गारेट त्यांच्या पायाखाली आली. पण मालकीनबाईंनी तिला साधं सॉरी सुध्दा म्हंटलं नाही. बाकी, लागलं कां कुठे? दुखतं कां कुठे? हे तर विचारणं दूरच राहिलं. तेव्हापासून मार्गारेट, पोपटरावाला पाण्यात बघू लागली. पण तिला काहीच करता येत नव्हतं. एकदा तिने पोपटरावावर झडप मारण्याचा प्रयत्न केला, तेव्हा मालकीनबाईंनी तिला चांगलीच झोडपून काढलं.
आपल्या जीवावर उठलेल्या या पोपट्याचा काटा कसा काढायचा, यावर मार्गा मावशीने मग रॉबिन्सन मामासोबत, एके दिवशी विचारमंथन केलं.
“रॉब्या, तुला काही सुचलं तर नक्कीच सांग.”
“मावशे, आपण त्या पोपटा-फोपटाचा नक्कीच नायनाट करु. पण त्याआधी समस्येच्या मुळाशी जाऊ.” मामा गंभीर चेहऱ्यानं तत्ववेत्यासारखा बोलला. आपण काहीतरी भारी बोलल्याचं वाटून त्याने पोट फुगवलं नि मावशीकडे अभिमानाने बघितलं. मावशीने त्याचा कानाला चावा घेतला. मामा ओरडू लागला.
“मावशे, ज्याचं करावं भलं, तो म्हणतो, माझचं सबकुछ खर्र SSS असं तुझ्याबाबातत तंतोतंत लागू पडतं.”
“रॉबेटल्या, उगाच आगावूपणा करु नकोस, मला समजेल असं सरळसरळ सांग. कशाला पाहिजे समस्येचं मूळ वगैरे…”
“अगं मावशे, ते कळल्याशिवाय आपण पोपट्याचा काटा कसा काढणार?”
“म्हणजे?”
“मावशे, तो पोपट्या मालकीनबाईंना कां आवडतो?”
“तो बोलतोना.”
“तो बोलतो. तू कां बोलत नाहीस?”
“आँ!”
“हाँ!”
“खरंच की, पोपट्या कां बोलू शकतो नि आपण कां नाही? हा विचारच माझ्या डोक्यात आला नाही.” मावशी स्वत:शीच म्हणाली. मग तिने डोळे मिटले नि मेंदुला ताण दिला. काही क्षणात तिने डोळे उघडून टुणकन उडी मारली. पटकन मामाची पप्पी घेतली.
“मावशे, पोपट्या मेल्याचं तर स्वप्न बघितलं नाहीसना, दिवसाढवळ्या.” रॉबिन्सन मावशीला म्हणाला.
“नाही रे, पोपट्या कां बोलू शकतो, हे कळलय मला.”
“मलासुध्दा सांग की…”
“अरे राब्या, मनुष्यप्राणी त्याच्या गळ्यातील स्वरयंत्रामुळे बोलू शकतो.”
“पोपटाच्या गळ्यात असं हे स्वरयंत्र असतं का?”
“नाही.”
“मग?”
“अरे, त्याची श्वासनलिका दुतोंडी असते.”
“म्हणजे गं काय?”
“हा पोपट्या श्वास घेताना किंवा सोडताना नलिकेच्या स्वरुपात बदल करतो तेव्हा शीळ निर्माण होते.”
“म्हणजे शिट्टी?”
“तेच रे. तर हा पोपट्या या शिळेचं नियंत्रण करुन वेगवेगळे आवाज काढू शकतो.”
“भारीच म्हणायचं.”
“मामेटल्या, पोपट्याचं कौतुक करायचं नाही. नाहीतर मी तुझं काम तमाम करीन.” मावशी रागावून म्हणाली.
“तसं नाही गं मावशे, या पोपट्याला ते कसं काय शक्य होत असेल, असं वाटलं मला.”
“मामू, या पोपट्यास ऐकलेल्‍या आवाजाची नक्कल करण्याची शक्ती परमेश्वरानेच दिलीय. हे पोपट रानात इतर पक्षांच्या आवाजाची नक्कल करु शकतात. वेगवेगळ्या प्रजातींच्या पोपटाच्या आवाजाचीही नक्कल करु शकतात. त्यामुळे कोणाला दूर ठेवायचं नि कुणाला प्रतिसाद द्यायचा हे ते ठरवू शकतात. “
“म्हणजे असं आहे तर..”
“काय असं आहे तर, मामू?”
“मावशे, आवाजाची नक्कल करण्याच्या त्याच्या क्षमतेमुळे हे पोपट मनुष्यप्राण्याच्या घरी पाळले जातात, तेव्हा ते मनुष्यप्राण्याच्या आवाजाची नक्कल करु शकतात.”
“खरंच की रे. असे हे नक्कलबाज, आपल्या पोपटपंचीने माझ्या मालकीनबाईंसारख्यांना प्रेमात पाडतात. पण माम्या, मनुष्यप्राण्याप्रमाणे तो बोलत असला तरी हे शब्द मनुष्यप्राण्यांचे असल्याचे त्याला काही कळत नाही.”
“म्हणजे गं?”
“अरे, तेराव्या शतकातील एका फारसी ग्रंथात पोपटाला कसं बोलायला शिकवायचं याचा एक धडा आहे.”
“अरे वा!”
“होना, त्यात असं सांगितलय की पोपटापुढे आरसा धरावा. त्याच्या आड मनुष्यप्राण्याने लपावं. त्यामुळे पोपट मनुष्याला बघू शकत नाही. त्याला त्याचच प्रतिबिंब आरशात दिसतं. आरशाच्या मागून मनुष्यप्राणी शब्द उच्चारतो तेव्हा पोपटाला वाटतं की त्याच्यासारखाच एक पक्षी बोलतोय. मग तो त्याची नक्कल करण्याचा प्रयत्न करतो. पोपटाने ऐकलेले मनुष्याचे काही शब्द तो जशेच्या तसे गळ्यातून काढू शकतो.”
“आता याला काय म्हणायचं बरं?”
“जबरी वंडरफूल!”
“हॅ हॅ हॅ!” पोपटाच्या कौतुकाने मावशीचा कोप होऊ नये मामाने हॅ हॅ करुन वेळ मारुन नेली.
“रॉब्या, हॅ हॅ हॅ काय? जबरी वंडरफुलच आहे हे. शिवाय पोपटाची बुध्दीमत्ता इतर बऱ्याच पक्षांपेक्षा जास्त असल्याचं, या मनुष्यप्राण्यांमधील मज्जाशास्त्रज्ञांनी शोधून काढलय.”
“त्यामुळे काय होतं?”
“अरे, हे पोपटे-फोपटे फक्त शब्दच नाही तर वाक्यच्या वाक्य सुध्दा बोलू शकतात. “
“आँ!”
“शिवाय, त्यांना म्हणे, त्या वाक्यांचा अर्थही कळतो नि त्याप्रमाणे ते वागतातही. असं या शास्त्रज्ञांचं सांगणं आहे.”
“बापरे, बापरे!”
“काय झाले रे.”
“भरले कापरे!”
“माम्या, जरा नीट बोलरे.”
“मावशे, तुझे नाही आता खरे! बोलण्याबोलण्यात पोपट्याच तुला अडकवणार. मालकीनबाईंकडे कागाळी करुन तुझा काटा काढणार!” मामा छद्मीपणे हसत म्हणाला. त्याला खाऊ की गिळू असे मावशीला झाले. आता आपलेच काही खरे नाही, हे ओळखून मामाने तेथून धूम ठोकली.
सुरेश वांदिले