नाक
एकदा ताडोबाच्या जंगलात सकाळी सकाळी वाघोबा ,वाघीणकाकू आणि त्यांचा बछडा भ्रमंतीला निघाले. छान हवा सुटली होती. झाडांवरील फळाफुलांचा सुगंध आसमंतात दरवळत होता. त्यामुळे तिघांचीही भ्रमंती मस्त सुरु होती. फिरता फिरता बछड्यास तहान लागली म्हणून ते तिघेही तलावाच्या ठिकाणी थांबले. पाणी पितांना बछड्याचं लक्ष, पाण्यात पडलेल्या त्याच्या प्रतिमेकडे गेलं. ती प्रतिमा पुन्हापुन्हा तो बघू लागला.
पाणी प्यायचं सोडून बछडा पाण्यात पुन्हापुन्हा काय बघतो, याची उत्सुकता लागून वाघोबा आणि वाघीणकाकू त्याच्याकडे आल्या.
“काय रे, असं काय बघतोस, पुन्हापुन्हा पाण्यात? वाघोबांनी बछड्याला विचारलं.
बछड्याने मान वर केली. त्याने वाघोबांकडे निरखून बघितलं नि पुन्हा पाण्यात बघितलं.
“अरे, तू बोलत कां नाहीस?”वाघोबांनी त्याला विचारलं.
“काय रे, बोल की…” वाघीणकाकू म्हणाली. बछडा काहीच बोलत नाही हे बघून, वाघोबा आणि वाघिणकाकू तलावाशेजारच्या एका झाडाखाली जाऊन बसले. आणखी थोड्यावेळ पाण्यात बघून बछडा, तिथे आला.
“काय रे, एव्हढं काय पाण्यात बघत होतास निरखून? वाघोबांनी पुन्हा विचारलं.
“नाक बघत होतो.”
“आँ, काय झालं तुझ्या नाकाला?” वाघिणकाकूंनी काळजीने विचारलं.
“ झालं काही नाही आई,पण आपलं नाक असं चेपलेलं कां, असा प्रश्न मला पडलाय. आपण इतके देखणे,स्मार्ट,धिप्पाड! पण, नाक मात्र फेंद्र. तुम्हाला त्याचं वाईट वाटत नाही का?”
“वाईट वाटून काही उपयोग नाहीना राज्या.” वाघोबा उसासा टाकत म्हणाले
“आई, असं का बरं बोलतात बाबा?” बछड्याने वाघीणकाकूस विचारलं.
“या फेंदऱ्या नाकास आपले एक पूर्वज जबाबदार आहेत.”वाघीण म्हणाली.
“म्हणजे, या पूर्वजांनी काही गडबड केली की काय, या नाकासोबत?”बछड्याने विचारलं.
“या पूर्वजाला, त्याच्या नाकाचा फार गर्व. या नाकामुळे, आपण कुणाचाही माग घेऊ शकतो, असा अहंकार त्याला आला.”वाघीणकाकू म्हणाल्या.
“मग काय झालं?”
“सांगा हो त्याला, काय घडलं ते? वाघीणकाकू वाघोबास म्हणाल्या. वाघोबांनी बछड्यास, जवळ बोलावले. त्याच्या डोक्यावरुन पंजा फिरवत म्हणाले,
“बाळा, खूपखूप वर्षापूर्वी, आपला एक पूर्वज, असाच जंगलात फिरत असताना त्याच्या नाकास गायीचा वास आला. त्या वासाचा माग घेत, तो बरोबर गायीपर्यंत पोहचला.”
“मग काय झालं?”
“तो गायीवर उडी मारणार, तोच कुणीतरी त्याला अडवलं.”
“त्या वाघोबाला अडवणारं कोण होतं, बाबा? बछड्याची उत्सुकता शिगेला पोहचली.
“ ती वनदेवता होती. तिने, आपल्या पूर्वजाला विचारलं, तू इतक्या दूरुन या गायीचा शोध घेत कसा काय आलास?”
“हा हा हा !” आपला पूर्वज उध्दटपणे हसला. वनदेवतेकडे तुच्छतेने बघत म्हणाला…
“हे माझं नाक, बघितलस ना. ते फार शक्तीशाली. त्याला कोणाचाही वास कितीही दूरवर असला तरी, घेता येतो. हा हा हा!”
या पूर्वजाच्या, अहंकारीबोलण्याचा वनदेवतेला राग आला. तिने त्याची मान पकडली. त्याचे नाक जमिनीला, घास घास घासले. तेव्हा त्याचे नाक फेंद्रे झाले. म्हणून आपलेही नाक फेंद्रे झाले.”
“बापरे, म्हणजे आपल्यापेक्षा कुणीतरी शक्तीशाली जंगलात राहत वाटतं.”बछडा उद्गारला.
“अगदी बरोबर. आपण जरी शक्तीशाली असलो तरी, आपल्यापेक्षा कुणीतरी अधिक शक्तीशाली, बुध्दीमान राहू शकतं, हे कधी विसरायचं नाही, हं बाळ.” वाघीणकाकू या संभाषणात सहभागी होत म्हणाली.
“म्हणूनच बाळा, आपण कधी उतू नये, मातू नये, हे यातून शिकलं पाहिजे. तुमच्याकडे एखादी शक्ती आहे, म्हणून त्याचा गर्व करायचा नसतो. गर्वाचे घर कधीना कधी खाली होतेच आणि शिक्षाही मिळते. जशी आपल्या पूर्वजाला मिळाली तशी.”
बछडा उठला, त्याने वाघोबांच्या नाकास हात लावला, मग आईकडे जाऊन तिच्याही नाकास हात लावून म्हणाला,
“आईबाबा, तुमच्या दोघांच्याही नाकाची शपथ घेऊन सांगतो , मी कधीही माझ्या शक्तीचा गर्व करणार नाही. वनदेवतचं माझ्यावर लक्ष आहे, हे कायम लक्षात ठेवीन.”
“शाब्बास रे माझ्या लेकरा.”असं, वाघोबा आणि वाघीणकाकू एकाचवेळी म्हणाले. बछड्याच्या शहाण्या बोलाने त्यांचा उर भरुन आला.
सुरेश वांदिले