“ॲन ॲपल अ डे, कीप्स डॉक्टर अवे ! खा माझ्या सवे!! दोघेही होऊ मस्त स्ट्राँग ! नाचू मग ढिंगटाँग टिंगटाँग ढिगटाँग!” असं गाणं गात मार्गारेट मावशी भिरभिर नजरेनं इकडेतिकडे बघत होती. तिचं भिरभिरणं काही थांबतच नव्हतं. हे बघून रॉबिन्सन मामाने न राहवून विचारलच शेवटी तिला.
“मावशे, गाणं गातागाता कशाचा बरं शोध चाललाय तुझा?”
“रॉब्या, तुझं लक्षं माझ्या गाण्याकडे आहे की माझ्या भिरभिर बघण्याकडे आहे.”
“दोन्हीकडे आहे मावशे.”
“रॉब्या फेकू नकोस, दोन्हीकडे लक्षं असतं तर तुला हा प्रश्नच पडला नसता.”
“म्हणजे गं काय?”
“अरे बजरबट्टू, गाण्याकडे जर तुझं लक्षं असेल तर मग सांग बघू गाण्यात काय होतं ते?”
मामा डोकं खाजवू लागला. त्याला चटकन आठवलं.
“सफरचंद होतं तुझ्या गाण्यात.”
“माझं भिरभिरणं होतं, त्याच्या शोधासाठी…”
“दररोज एक सफरचंद, करेल डॉक्टरांचा बंदोबस्त!”
“वा वा मामू, आता तू खरोखरच शोभतोस या मावशीचा शिष्य. तूसुध्दा घेऊ लाग शोध सफरचंदाचा.” मावशी म्हणाली. शोधताशोधता त्यांना बैठकीच्या खोलीत एका प्लेटमध्ये सफरचंदाच्या कापलेल्या फोडी दिसल्या. अवतीभवती मालकीनबाई नाही हे बघून दोघांनी एकमेकांकडे बघितलं. त्यांनी डोळे मिचकावले नि आरामात बसून सफरचंद खाऊ लागले. खात असतानाच मामाचं लक्षं एका फोडीकडे गेलं. तिचा रंग तपकिरी झाला होता. मामाने मावशीचं लक्षं तिकडे वेधलं. ते बघून मावशीने मामाला जवळ घेऊन त्याचा गालगुच्चा घेतला.
“राब्या, सफरचंदाच्या फोडीचा रंग तपकिरी कां झाला, हा प्रश्न तुला पडल्याचं बघून मला कोण आनंद झाला म्हणून सांगू.”
“कां बुवा?”
“अरे, रॉब्या, आता प्रश्नाच्या उत्तरासाठी शोधमोहीम राबवावी लागणार ना मला. तुला तर ठाऊकाय अशी शोधमोहीम मला किती प्रिय आहे ते.”
“म्हणजे पुन्हा एक भानगड …” तोंड वेडावत मामा म्हणाला.
“मामेटल्या, उत्तरं शोधणं म्हणजे भानगड नाही, हे कितीदा समजावलं तुला मी.”
“अगदी बरोबर…” तिसराच आवाज तिथे घुमला. दोघांनीही दचकून इकडेतिकडे बघितलं. तिथे तर त्यांच्याशिवाय कुणीच नव्हतं.
“मामू, कुणीतरी आपल्यावर पाळत ठेऊन आहे. भागने को मंगता…”मावशी सफरचंदाची एक फोड चबरचबर खात म्हणाली.
“अरे, कुणी पाळतबिळत नाही ठेवलीय. मी इथेच आहे. तुमच्या समोर.” पुन्हा आवाज आला.
“तू कोण?” मामाने भितभित विचारलं.
“मी सफरचंद!”
“आँ!” मामा आणि मावशीने एकाच वेळी आँ फाकला.
“एस्स, मी सफरचंद!” एक फोड दोघांच्या समोर येत म्हणाली.
“म्हणजे भूत!”
“अरे मामा, सफरचंद म्हणजे भूत नाही… हर दिन खाओ एक सफरचंद, जो रखे तुम्हे तंदुरुस्त मधील सफरचंद.”
“तू इथे काय करतेस?”
“मी कुठे काय करतेय? तुम्हीच इथे आलात ना मला शोधत नि तुम्हाला प्रश्न पडला, माझा रंग तपकिरी कां बर झालाय?”
“तुला कळलयं का ते?”
“हो गं मावशे, तुम्हाला पडलेल्या प्रश्नाचं उत्तर मीच सांगतोना, म्हणजे तुला धावाधाव करावी लागणार नाही.”
“क्या बात है!” मामा बोलून गेला.
“मग सांग की…” मावशी म्हणाली.
सफरचंदाची फोड सांगू लागली.
“सफरचंद जेव्हा कापला जातो, तेव्हा त्याचा पृष्ठभाग उघडा पडतो. त्याचा हवेशी संपर्क येतो. सफरचंद कापल्याने पृष्ठभागावरील उतीं(टिश्यू)ना आणि त्याचे घटक असलेल्या पेशिं(सेल्स)ना जखम होते. या जखम झालेल्या पेशिंमध्ये हवेतला ऑक्सिजन शिरतो…”
“आणि पुन्हा एक नव्या कोऱ्या भानगडीचा प्रारंभ होतो…”मामा आंबट तोंड करुन मध्येच बडबडला.
“रॉबेटल्या, तुझी बुध्दी भानगडीपलिकडे पोहचतच नाही का? गपगुमान ही फोड काय सांगतेय ते ऐक. डोक्यावरुन जात असेल तर, चल फूट इथून. ” मावशी त्याला रागावत म्हणाली. मामाने कान पकडून स्वत:चा कोंबडा केला. सफरचंदाची फोड पुन्हा सांगू लागली.
“तर, मामू मी सांगत होते की माझ्या शरीरात पॉलिफेनॉल ऑक्सिडेज नावाचं विकर असतं. माझ्या पेशितल्या ऑक्सिजनचं प्रमाण वाढलं की ते फेनॉलमध्ये मिसळू लागतं. त्यातून ओक्विनोन नावाचं संयुग तयार होतं. त्याला काही रंग नसतो. पण त्यांच्या प्रथिनात असणाऱ्या अमिनो आम्लाशी प्रकिया सुरु होते. त्यातून तपकिरी रंगाचं रसयान तयार होतं.”
“मी म्हंटल होतं ना…”मामा पुन्हा मध्येच बडबडला.
“मामेटल्या…” मामाची मिशी ओढत मावशी त्‍याच्यावर रागावली.
“मावशे, अगं पूर्ण ऐकून तर घे.मी म्हणणार होतो की, रंग दिसतो भारी, किती मस्त तपकिरी, सफरचंदाची गोडी न्यारी, दिवसाला एक पोटात, डॉक्टरवर पडेल भारी! ” मामा हॅ हॅ हॅ करत म्हणाला. सफरचंदाची फोड हसली. मावशीने तिला बोलणं पूर्ण करण्याची विनंत केली.
“तर मावशे, कधीकधी ओक्विनोनच्या साखळ्यासुध्दा तयार होतात. त्यातून बहुवारिकं संयुग तयार होतात. त्यांचाही रंग तपकिरी असतो.”
“अस्सं होय, पण काय गं, सगळयाच प्रकारच्या सफरचंदाच्या फोडी तपकिरी होतात का?”मावशीनं विचारलं.
“होय मावशे, पण त्याचं काय की, पॉलिफेनॉल ऑक्सिडेज हे विकर सफरचंदाच्या काही जातींमध्ये अधिक तर काहींमध्ये कमी असतं. त्याचा प्रभाव ज्या फेनॉल संयुगावर पडतो, त्याचंसुध्दा प्रमाण वेगवेगळं असतं. त्यामुळे काही सफरचंदात पटकन प्रकिया होते. या प्रक्रियेवर ओक्विनोनचं प्रमाण ठरतं. या प्रमाणामुळे काही जातींच्या सफरचंदांच्या फोडी लवकर तपकिरी पडतात. तर काहींच्या फोडी हळूहळू तपकिरी पडतात.”
“याचा अर्थ जे मी म्हणालो, तेच नाही का मावशे,एक नवी भानगड…”मामा डोळे मिचकावत म्हणाला.
“अरे, पंजरपट्टू,”मावशी डोळे वटावरुन म्हणाली.
“पंजरपट्टू नाही गं मार्गे ,मावशे, मै रॉबिन्सन,जो हर दिन खाये एक सफरचंद, जिसका दिमाग बडाही बुलंद…”असं बडबडत मामाने त्या सफरचंदीच्या फोडीला गट्टम केले. मावशी त्याच्याकडे बघतच राहिली.
सुरेश वांदिले