वायुदलातील करिअर संधी

वायुदलातील करिअर संधी

जगातील सर्वोत्कृष्ट वायुदलांमध्ये भारतीय वायुदलाचा समावेश होतो. वायुदलाने गेल्या अनेक दशकात, विविध युध्द आणि इतर आणिबाणिच्या प्रसंगात अतुलनीय कामगिरी बजावली आहे. वायुदलामध्ये विविध प्रकारच्या कार्यासाठी दरवर्षी नियमितपणे भरती केली जाते. महत्वाकांक्षी आणि पराक्रम गाजवू इच्छिणाऱ्या तरुण – तरुणींनी, या करिअर पर्यायाचा अवश्य विचार करायला हवा.

एफसीएटी (एफकॅट)– एअर फोर्स कॉमन ॲडमिशन टेस्ट- ही परीक्षा भारतीय वायुदलामार्फत दरवर्षी फेब्रुवारी आणि ऑगस्ट महिन्यात, अशी दोनदा विविध संवर्गातील भरतीसाठी  घेतली जाते. त्याव्दारे लघु सेवा (शॉर्ट सर्व्हिस कमिशन) प्रकारातील नियुक्ती केल्या जातात.

१) ग्राउंड ड्युटी (अतांत्रिक) – (अ) एज्युकेशनल (शैक्षणिक) – किमान अर्हता- एमबीए/एमसीए किंवा एमए/एमएस्सी – इंग्रजी/ भौतिकशास्त्र/ गणित/ रसायनशास्त्र/ सांख्यिकी/ आंतरराष्ट्रीय अभ्यास- इंटरनॅशनल स्टडीज / आंतरराष्ट्रीय संबंध- इंटरनॅशनल रिलेशन्स/ डिफेन्स स्टडीज- सुरक्षा अभ्यास/ मानसशास्त्र/ संगणकशास्त्र/ माहिती तंत्रज्ञान- इंफॉर्मेशन टेक्नॉलॉजी/व्यवस्थापन/ मास कम्युनिकेशन/ पत्रकारिता/ जनसंपर्क ,या विषयातील पदव्युत्तर पदवी,  किमान ५० टक्के गुण आवश्यक. ज्या अभ्यासक्रमातून कोणत्याही टप्प्यावर बाहेर पडता येत नाही अथवा प्रवेश घेता येत नाही अशी, एकल (सिंगल) इंटिग्रेटेड पदवी. पदवी परीक्षेत किमान ६० टक्के गुण आवश्यक. उमेदवारांचे वय २० ते २६ वर्षे असावे. (ब) अकांउट्स (लेखा)– ६० टक्के गुणांसह बी.कॉम किंवा वित्त(फायनांस) या विषयाच्या स्पेशलायझेशनसह बॅचलर ऑफ ॲडमिनिस्ट्रेशन (बीबीए) किंवा, बॅचलर ऑफ मॅनेजमेंट स्टडीज (बीएमएस) किंवा बॅचलर ऑफ बिझिनेस स्टडीज (बीबीएस) पदवी, किंवा सीए (चार्टर्ड अकाउंटंट)/ सीएमए (सर्टिफाइड मॅनेजमेंट अकाउंटंट)/ सीएस (कंपनी सेक्रेटरी) /सीएफए (चार्टर्ड फायनांशिअल ॲनॅलिस्ट). उमेदवारांचे वय २० ते २६ वर्षे असावे,  (ड) ॲडमिनिस्ट्रेशन (प्रशासन)आणि लॉजिस्टिक्स (साधनसामग्री)  – ६० टक्के गुणांसह कोणत्याही विषयातील तीन वर्षे कालावधीची पदवी, उमेदवारांचे वय २० ते २६ वर्षे असावे.

 (तांत्रिक पदे आणि ग्राउंड ड्युटी (अतांत्रिक) ॲडमिनिस्ट्रेशन (प्रशासन), यासाठी  ६० टक्के गुणांसह असोशिएट मेंबरशिप ऑफ इंस्टिट्यूशन ऑफ इंजिनीअर्स अथवा एरोनॉटिकल सोसायटी ऑफ इंडियाची ए आणि बी परीक्षा उत्तीर्ण केली असल्यास, ही अहर्ताही ग्राह्य धरली जाते. तांत्रिक पदांसाठी एरोनॉटिकल सोसायटी ऑफ इंडियाची ए आणि बी परीक्षा उत्तीर्ण, ही अर्हताही ग्राह्य धरली जाते. मात्र या परीक्षेला विद्यापीठाची मान्यता प्राप्त हवी. त्याची विस्तृत माहिती संकेतस्थळावर देण्यात आली आहे.)

(२) हवाई शाखा (फ्लाईंग ब्रँच) – अर्हता – कोणत्याही विषयातील ६० टक्के गुणांसह पदवी आणि १२ वीमध्ये भौतिकशास्त्र आणि गणित या विषयांमध्ये किमान ५० टक्के गुण मिळायला हवेत, किंवा ६० टक्के गुणांसह बीई/ बीटेक उमेदवाराचे वय २० ते २४ वर्षे असावे.

३) ग्राउंड ड्युटी (तांत्रिक) – एरॉनॉटिकल इंजिनीअर (इलेक्ट्रॉनिक्स) – अर्हता- बीई/ बीटेक आणि १२वी मध्ये भौतिकशास्त्र आणि गणित या विषयांमध्ये किमान ६० टक्के गुण मिळालेले हवेत. उमेदवारांचे वय २० ते २६ वर्षे असावे.

४) ग्राउंड ड्युटी (तांत्रिक)– एरॉनॉटिकल इंजिनीअर (मेकॅनिकल)– अर्हता- १२ वीमध्ये भौतिकशास्त्र आणि गणित या विषयांमध्ये किमान ६० टक्के गुण आवश्यक. बीई/ बीटेक किंवा इंटिग्रेटेड पोस्ट ग्रॅज्युएट इन इंजिनीअरिंग/ टेक्नॉलॉजी.

(इ) मेटिऑरॉलॉजी शाखा- अर्हता- पुढील शाखांमधील पदव्युत्तर पदवी- गणित/ सांख्यिकी/ भुगोल/ कॉम्प्युटर ॲप्लिकेशन/ एन्व्हीराँमेंटल सायंस/ ॲप्लाइड फिजिक्स/ ॲग्रिकल्चरल मेटिऑरॉलॉजी/ इकॉलॉजी ॲण्ड एन्व्हीराँमेंट , एन्व्हीराँमेंटल बॉयलॉजी, जिओ फिजिक्स. पदव्युत्तर पदवीच्या सर्व पेपरमध्ये सरासरीने किमान ५० टक्के गुण मिळणे आवश्यक. पदवी स्तरावर भौतिकशास्त्र आणि गणिताचा अभ्यास केलेला असावा. या पेपरमध्ये किमान ५५ टक्के गुण मिळायला हवेत  किंवा ६०  टक्के गुणासंह पुढील विषयातील बीई- कम्युनिकेशन इंजिनीअरिंग, काम्प्युटर इंजिनीअरिंग/टेक्नॉलॉजी, काम्प्युटर इंजिनीअरिंग ॲण्ड ॲप्लिकेशन, काम्प्युटर सायंस ॲण्ड इंजिनीअरिंग/टेक्नॉलॉजी, इलेक्ट्रिकल ॲण्ड काम्प्युटर इंजिनीअरिंग, इलेक्ट्रिकल ॲण्ड इलेक्ट्रॉनिक्स इंजिनीअरिंग,  इलेक्ट्रॉनिक्स, मेकॅनिकल इंजिनीअरिंग, इन्फॉर्मेशन टेक्नॉलॉजी,  इलेक्ट्रॉनिक्स ॲण्ड कॉम्प्युटर सायंस, ईत्यादी.)

५) एनसीसी स्पेशल एन्ट्री योजना (फ्लाईंग ब्रँच)– अर्हता- ६० टक्के गुणांसह कोणत्याही शाखेतील बीई किंवा बीटेक किंवा कोणत्याही विषयातील पदवी आणि १२ वीमध्ये भौतिक शास्त्र आणि गणित या विषयांमध्ये किमान ५० टक्के गुण आवश्यक. एनसीसी सिनिअर डिव्हिजन विंग मधील सी प्रमाणपत्र आवश्यक. विशिष्ट कालावधीत हे प्रमाणपत्र मिळालेले असावे. या गटातील उमेदवारांना लेखी परीक्षा देण्याची गरज नसते. ते थेट मुलाखतीच्या टप्प्यासाठी पात्र ठरतात. उमेदवाराचे वय २० ते २४ वर्षे असावे.

अशी असते परीक्षा

ही परीक्षा वस्तुनिष्ठ ,बहुपर्यायी स्वरुपाची असते. ही परीक्षा ऑनलाइनच द्यावी लागते. कालावधी दोन तास. या परीक्षेत १०० प्रश्नांचा समावेश असतो. प्रत्येक अचुक उत्तरासाठी तीन गुण दिले जातात. उत्तर चुकल्यास एक गुणाची कपात केली जाते. जे प्रश्न सोडवण्यात येत नाहीत, त्याला गुण दिले जात नाहीत.

या परीक्षेत (१) संख्यात्मक कौशल्य क्षमता (न्युमरिकल ॲबिलिटी), (२) इंग्रजी शब्द क्षमता (व्हर्बल ॲबिलिटी इन इंग्लिश), (३) सर्वसाधारण माहिती/जाणिव (जनरल अवेअरनेस), (४) कार्यकारणभाव (रिझनिंग), (५) लष्कर कल चाचणी (मिलिटरी ॲप्टिट्यूड टेस्ट), या विषय घटकांवर प्रश्न विचारले जातात. न्युमरिकल ॲबिलिटी या घटकाचे प्रश्न, दहावीच्या स्तरावरील असतात. इतर विषयघटकांचे प्रश्न, पदवीस्तरीय असतात. (या परीक्षेचा विस्तृत अभ्यासक्रम संकेतस्थळावर देण्यात आला आहे.)

https://careerindianairforce.cdac.in/ आणि https://afcat.cdac.in/AFCAT/ या संकेतस्थळावर सरावासाठी प्रश्न उपलब्ध करुन देण्यात आली आहे. या पेपरचा अभ्यास केल्यास, कशा प्रकारचे प्रश्न विचारले जाऊ शकतात, याची कल्पना येऊ शकते.

इतर टप्पे

ही परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यावर, एअर फोर्स सिलेक्शन बोर्ड टेस्टिंग, हा दुसरा टप्पा पार पाडावा लागतो. याअंतर्गत दोन टप्पे आहेत.

पहिला टप्पा- ऑफिसर इंटेलिजन्स रेटिंग टेस्ट. दुसरा टप्पा- पिक्चर पर्सेप्शन ॲण्ड डिस्कशन टेस्ट. पहिल्या टप्प्यात उत्तीर्ण झालेल्या उमेदवारांनाच दुसऱ्या टप्प्यासाठी संधी दिली जाते. पहिल्या टप्प्यात अनुत्तीर्ण झालेल्या उमेदवारांना त्वरित घरी पाठवले जाते. टप्पा दोनची परीक्षा/चाळणी चार ते पाच दिवस चालते. यामध्ये पुढील बाबिंचा समावेश असतो. (१) लेखी मानसशास्त्रीय (सॉयकॉलॉजिकल टेस्ट) चाचणी- ही परीक्षा मानसोपचार तज्ज्ञामार्फत घेतली जाते, (२) समूह (ग्रुप टेस्ट) चाचणी- यामध्ये बाह्य (आऊटडोर) बौध्दिक आणि शारीरिक कृतींचा समावेश असतो, (३) मुलाखत (इंटरव्ह्यू)- मुलाखत घेणाऱ्या अधिकाऱ्यामार्फत व्यक्तिगत संवाद साधला जातो, (४) फ्लाईंग ब्रँचसाठी निवड झालेल्या उमेदवारांना संगणकीय वैमानिक निवड प्रक्रिया चाळणी (कॉम्प्युटराईज्ड पायलट सिलेक्शन सिस्टिम टेस्ट) द्यावी लागते.)

तिसरा टप्पा– (वैद्यकीय चाळणी/मेडिकल एक्झामिनेशन)- दुसऱ्या टप्प्यात, निवड मंडळाकडून शिफारस करण्यात आलेल्या उमेदवारांना, वैद्यकीय चाळणीस सामोरे जावे लागते.

चौथा टप्पा (अखिल भारतीय गुणवत्ता यादी)- वैद्यकीय चाळणीत उत्तीर्ण झालेल्या उमेदवारांची विविध शाखांमध्ये उपलब्ध जागांनुसार अखिल भारतीय गुणवत्ता यादी तयार केली जाते.

महाराष्ट्रातील परीक्षा केंद्रे- छ. संभाजी नगर, पुणे, कोल्हापूर, मुंबई, नाशिक, नागपूर

वायुदलातील अधिकाऱ्यांवर आपल्या देशाच्या सीमा रक्षणाची मोठी जबाबदारी असते. ही जबाबदारी पार पाडत असतानाच उत्तम आणि दर्जेदार आयुष्य जगण्याची संधीही उपलब्ध होते. वायुदलातले करिअर अधिकाऱ्यांना जसे विविध आव्हाने देते, त्याचबरोबर साहस गाजवण्याची संधी देते.  मान, सन्मान, प्रतिष्ठा, आत्मसन्मान, समाधानी कौटुंबिक आयुष्य, स्वत:ची आणि कुटुंबियांची सुरक्षा  यांची हमी मिळते. शिवाय देशाच्या नागरिकांचे प्रेम, सामाजिक दर्जा, आदर मिळतो. मातृभुमिच्या सेवेची संधी आणि अभिमान वाटेल अशी सन्मानजक कारकिर्द गाजवण्याची/कामगिरी करण्याची संधी मिळते. मनोरंजन, क्रीडा, शैक्षणिक सुविधा, वैद्यकीय सुविधा अशा विविध सुविधा दिल्या जातात. कुटुंबासोबत आशयघन वेळ घालवता येतो, आपल्या सहकाऱ्यांसमवेत सामाजिक नातेबंध दृढ करता येतात.

संपर्क- एफसीएटी सेल, दूरध्वनी-०२०-२५५०३१०५, ईमेल- afcatcell@cdac.in

सुरेश वांदिले