मुक्त अर्थव्यवस्थेमुळे व्यापार-उद्योग उदिमासाठी जग आणखी जवळ आले. किमान याबाबत तरी, “वन वर्ल्ड, वन नेशन” ही संकल्पना खरी ठरत आहे. विविध उद्योग,व्यवसाय यांचा विस्तार आणि विकास जगातील कोणत्याही कान्याकोपऱ्यात करण्याची संधी सध्या उपलब्ध झाली आहे. जगाचे राजकारण आणि त्याचबरोबर समाजकारणही अर्थसमृध्दीशीच जोडल्या गेले आहे. या अर्थसमृध्दीच्या रक्तवाहिनीची भूमिका जगभरात झपाट्याने विस्तारलेली आणि अव्याहत विस्तारत असलेली हवाई वाहतूक बजावित आहे.
भारतातच नव्हे तर इतर अनेक देशात हे क्षेत्र आता सरकारी नियंत्रणापासून बरेच मुक्त झाल्याने अनेक खासगी कंपन्या हवाई क्षेत्रात उतरल्या आहेत. देश-विदेशातील या कंपन्या एकमेकांशी व्यावसायिक करार करुन आपला विस्तार आणि पर्यायाने बिझिनेस कसा वाढेल यावर लक्ष केंद्रित करीत आहेत. हवाई वाहतूक वाढीचा झपाटा फार मोठा असल्याने आणि त्यात नजिकच्या काळात आणखी वाढ होण्याची शक्यता असल्याने या क्षेत्रासाठी तज्ज्ञ मनुष्यबळाची गरजही सारखी वाढत आहे. या क्षेत्रामध्ये विविध प्रकारच्या करिअरच्या संधी उपलब्ध झाल्या आहेत आणि पुढेही होतच राहतील. यामध्ये विशेषत: पायलट म्हणजे वैमानिकांची गरज अधिकाधिक लागणार आहे.
उत्कृष्ट वैमानिकांना कोणतीही विमानसेवा तत्काळ उत्तम करिअरची संधी देत असते. वैमानिकाचे शिक्षण-प्रशिक्षण घेऊन ठेवल्यास ते उपयुक्त ठरु शकते.
इंदिरा गांधी राष्ट्रीय उडाण ॲकॅडेमी
हवाई क्षेत्रातील करिअरच्या संधी लक्षात घेऊन भारत सरकारने इंदिरा गांधी राष्ट्रीय उडाण ॲकॅडेमी ही शिक्षण आणि प्रशिक्षण देणारी संस्था सुरु केली. ही आपल्या देशातील आणि दक्षिण आशियातील दर्जेदार आणि नामवंत प्रशिक्षण संस्था होय. गेल्या दोन दशकांपासून केंद्रीय नागरी उड्डाण मंत्रालयाच्या अंतर्गत कार्यरत असणारी ही स्वायत्त संस्था आहे.
या संस्थेकडे, स्टेट ऑफ द आर्ट म्हणजेच जागतिक दर्जाची अत्याधुनिक साधनसामग्री आहे. या संस्थेतून प्रशिक्षण घेतलेल्या अनेक विद्यार्थ्यांना देश-विदेशातील नामवंत विमानसेवांमध्ये वैमानिक म्हणून संधी मिळाली आहे.
कमर्शिअल पायलट लायसन्स कोर्स
या संस्थेचा अभ्यासक्रम, ऍ़ब इनिशिओ टू कमर्शिअल पायलट लायसन्स कोर्स, या नावाने ओळखला जातो. या अभ्यासक्रमाचा कालावधी दोन वर्षाचा आहे. यात प्रामुख्यानं जमिनीवरील आणि हवेतील प्रत्यक्ष प्रशिक्षण दिले जाते.हे प्रशिक्षण यशस्वीपणे पूर्ण केलेल्या विद्यार्थ्यांना कमर्शिअल पायलट लायसन्स प्रदान केले जाते.या अभ्यासक्रमाच्या कालावधीत विविध प्रकारची आणि इंजिन क्षमता असलेली विमाने हाताळता येतात.
या अभ्यासक्रमाला एकूण १२५ विद्यार्थ्यांना प्रवेश दिला जातो. यामध्ये ५० विद्यार्थी खुल्या गटातील, १९ अनुसूचित जाती, ९ अनुसूचित जमाती आणि ३४ इतर मागास वर्ग संवर्गातील विद्यार्थ्यांचा समावेश आहे.
प्रशिक्षणाचे शुल्क
या अभ्यासक्रमाची फी ४५ लाख हजार रुपये आहे. याशिवाय गणवेष, अभ्यासाचे साहित्य, नेविगेशन कॉम्प्यूटर, हेड फोन,परीक्षा आणि पायलट परवाना फी यासारख्या बाबींसाठी आणखी २ लाख रुपये भरावे लागतात. या अभ्यासक्रमाला प्रवेश मिळालेल्या सर्व विद्यार्थ्यांच्या राहण्यासाठी संस्थेने वसतीगृहाची व्यवस्था केली आहे. मुलींसाठी स्वंतत्र होस्टेल आहे. या वसतिगृह आणि भोजन खर्च दरमहिन्याला पंधरा हजार रुपये असून एका खोलीत दोन विद्यार्थ्यांना राहावे लागते.
या अभ्यासक्रमाचे शुल्क सर्वसामान्यांच्या आवाक्याबाहेरचे वाटत असले तरी, त्याची भीती बाळगण्याची वा काळजी करण्याचे कारण नाही. या अभ्यासक्रमाला प्रवेश मिळालेल्या प्रत्येक उमेदवाराला उत्तम वेतन असलेली नोकरी मिळत असल्याने सार्वजनिक क्षेत्रातील सर्व बँका प्राधान्याने शैक्षणिक कर्ज देतात. हे कर्ज मिळावे म्हणून ही संस्थाही साहाय्य करते. अनुसूचित जाती आणि जमाती संवर्गातील उमेदवारांना राज्य शासनाची शिष्यवृत्ती मिळू शकते. ही संस्था आर्थिक दृष्ट्या कमकुवत गटातील ७ उमेदवारांचा खर्च प्रायोजित करते.
अर्हता– हा अभ्यासक्रम करु इच्छिणाऱ्या खुल्या संवर्गातील विद्यार्थ्याला १२ विज्ञान परीक्षेत गणित, भौतिकशास्त्र आणि इंग्रजी या विषयांमध्ये सरासरीने ५० टक्के गुण मिळणे आवश्यक ठरते. अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती आणि इतर मागासवर्ग संवर्गातील विद्यार्थ्यांना ४५ टक्के गुण मिळायला हवेत. या अभ्यासक्रमाच्या प्रवेशासाठी घेण्यात येणाऱ्या चाळणी परीक्षेत अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती आणि इतर मागासवर्ग संवर्गातील विद्यार्थ्यांना खुल्या संवर्गापेक्षा ५ टक्के गुणांची सूट दिली जाते.मात्र ही सूट दिल्यानंतरही या संवर्गातील विद्यार्थी उत्तीर्ण होऊ शकले नाहीत तर तेवढ्या जागा खुल्या संवर्गाला दिल्या जातात.
विद्यार्थ्यांनी वयाची किमान १७ वर्षे पूर्ण केली असावित.केंद्रशासनाच्या नियमानुसार कमाल वयोमर्यादा पुढीलप्रमाणे आहे – खुला संवर्ग- २८ वर्षे, नॉन क्रिमिलेयर इतर मागास संवर्ग- ३१ वर्षे, अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती संवर्ग- ३३ वर्षे.
निवड प्रक्रिया
या अभ्यासक्रमाच्या निवडीसाठी देशातील विविध केंद्रांवर चाळणी परीक्षा घेतली जाते. यामध्ये महाराष्ट्रातील मुंबई, नागपूर आणि पुणे या केंद्रांचा समावेश आहे. चाळणी परीक्षेच्या ऑनलाइन पेपरमध्ये सामान्य इंग्रजी, गणित, भौतिकशास्त्र, रिझनिंग-(कार्यकारणभाव), करंट अफेअर्स(चालू घडामोडी) या विषयांवर प्रश्न विचारले जातात. पेपरचा दर्जा बारावीच्या पातळीचा असतो. प्रश्न बहुपर्यायी आणि वस्तुनिष्ठ पध्दतीचे असतात. लेखी परीक्षेच्या गुणांवर आधारित गुणवत्ता यादी तयार केली जाते.
मुलाखती
लेखी परीक्षेच्या गुणांवर आधारित तयार केलेल्या गुणवत्ता यादीतील विद्यार्थ्यांच्या मुलाखती संस्थेच्या रायबरेली कॅम्पसमध्ये घेतल्या जातात.
पायलट ॲप्टिट्यूड टेस्ट
मुलाखतीनंतर निवडक विद्यार्थ्यांना पायलट ॲप्टिट्यूड टेस्ट आणि सायकोमेट्रिक (मानसशास्त्रीय) चाचणीसाठी बोलावले जाते. या चाचणीमध्ये राखीव संवर्गातील विद्यार्थ्यांना गुणांमध्ये कोणतीही सूट दिली जात नाही. चाळणी परीक्षेचे शुल्क खुला संवर्ग व इतर मागास वर्ग संवर्गातील विद्यार्थ्यांना बारा हजार रुपये आहे. अनुसूचित जाती आणि जमातीच्या विद्यार्थ्यांना फी भरावी लागत नाही. मुलाखत आणि पायलट ॲप्टिट्यूड टेस्टसाठी निवड झालेल्या अनुसूचित जाती आणि जमातीच्या विद्यार्थ्यांना दुसऱ्या श्रेणीचे रेल्वेचे प्रवासभाडे दिले जाते.
बीएस्सी -एविएशन
या संस्थेने, बॅचलर ऑफ सायन्स इन एविएशन हा अभ्यासक्रम सुरु केला आहे. या अभ्यासक्रमाचा पर्याय विद्यार्थी वैमानिक या प्रशिक्षणासोबतच स्वीकारु शकतात. या तीन वर्षे कालावधीच्या अभ्यासक्रमाला ४० विद्यार्थ्यांना प्रवेश दिला जातो. राम मनोहर लोहिया विद्यापीठ अवध, मार्फत पदवी प्रदान केली जाते.
संपर्क- द डायरेक्टर, इंदिरा गांधी राष्ट्रीय उड्डाण ॲकॅडेमी, फुरसतगंज एअर फिल्ड- २२९३०२,जिल्हा अमेठी, दूरध्वनी-०५३५ -२४६१५३७०, संकेतस्थळ- www.igrua.gov.in,ई-मेल-admissions@igrua.in
०० ०००
०००
द बॉम्बे फ्लाईंग क्लब
द बॉम्बे फ्लाईंग क्लबने वैमानिक प्रशिक्षण आणि एअरक्रॉफ्ट दुरुस्ती देखभालीचे अभ्यासक्रम सुरु केले आहेत. या संस्थेची स्थापना १९८२ साली करण्यात आली. या संस्थेला भारत सरकारची मान्यता मिळाली आहे. वैमानिक प्रशिक्षणाशिवाय या संस्थेने विमान देखभालीच्या तांत्रिक प्रशिक्षणाचेही अभ्यासक्रम सुरु केले आहेत.
संस्थेचे अभ्यासक्रम
संस्थेमार्फत स्टुडंट पायटल लायसन्स, प्रायव्हेट पायलट लायसन्स, कमर्शिअल पायलट लायसन्स हे अभ्यासक्रम चालविले जातात.
(१)कमर्शिअल पायलट लायसन्स हा अभ्यासक्रम २०० तासांचा आहे. त्याचा कालावधी हा साधारणत: ८ ते १० महिन्यांचा भरतो. भौतिकशास्त्र आणि गणित विषयात १२ वी उत्तीर्ण विद्यार्थ्यास हा अभ्यासक्रम करता येतो. या दोन्ही विषयात किमान ५० टक्के गुण मिळायला हवेत.इंग्रजीवर प्रभुत्व असल्यास उत्तम.
(२)बॅचरल ऑफ सायन्स इन एविशन ॲण्ड कमर्शिअल पायलट
या अभ्यासक्रमाचा कालावधी -३ वर्षे आहे. अर्हता-भौतिकशास्त्र, गणित आणि इंग्रजी विषयांसह १२ वी उत्तीर्ण. या अभ्यासक्रमात जमिनीवरील प्रशिक्षण, हवाई प्रशिक्षण आणि हवामानशास्त्राचा समावेश आहे. कमर्शिअल लायसन्स पायलटचा परवाना मिळण्यासाठी आवश्यक असलेली पात्रता या अभ्यासक्रमामुळे प्राप्त होते. हा अभ्यासक्रम मुंबई विद्यापीठाशी संलग्न आहे. हवाई प्रशिक्षण जुहू (मुंबई) आणि धुळे इथे दिले जाते.
३)एअरक्रॉफ्ट मेन्टनन्स इंनजिनीअरिंग इन एविऑनिक्स ऍ़ण्ड मेकॅनिकल या अभ्यासक्रमाचा कलावधी-३ वर्षांचा आहे. एअरक्रॉफ्ट मेन्टनन्स इंजिनीअरने प्रमाणित केल्याशिवाय कोणत्याही विमानास उड्डाण भरता येत नाही.
या अभ्यासक्रमाच्या प्रवेशासाठी अर्हता- भौतिकशास्त्र, गणित आणि इंग्रजी विषयांसह १२ वी उत्तीर्ण. हा अभ्यासक्रम मुंबई विद्यापीठाशी संलग्न आहे.
संपर्क- द बॉम्बे फ्लाईंग क्लब, जुहू एरोड्रम, जुहू विले पार्ले, मुंबई-४०००५६, संकेतस्थळ- www.bfcaviation.com/www.thebombayflyingclub.com, दूरध्वनी-०२२-२६१०१०२७, ईमेल-pilotinfo@ bfcaviation.com