शहाणा गाढव!
तेजोमयीच्या बाबांनी तिच्या वाढदिवसाची भेट म्हणून तिच्यासाठी ‘गोर्जी’ आणली. ही गोर्जी म्हणजे अलेक्सा.
‘डीप लर्निंग एआय कंपनी’ कडून ही स्मार्ट अलेक्सा तेजोमयीसाठी तिच्या बाबांनी खास बनवून घेतली होती. अलेक्साच्या मेंदूतलं अल्गॉरिदम म्हणा गणित म्हणा किंवा प्रोग्रॅमिंग म्हणा हे तेजोमयीचं, होमवर्क ते परीक्षेची तयारी, अवांतर वाचन ते व्यक्तिमत्व विकास, कथा सांगणे ते केवळ गप्पाटप्पा अशा कामांसाठी उपयुक्त ठरणारं होतं. या गोर्जीला, ‘डीप लर्निंग’ या तंत्राचं वापर करण्याची कला शिकवण्यात आली होती. या कलेचा वापर करुन गोर्जी नव्यानव्या गोष्टी स्वत:हून शिकू शके. शिकता शिकता त्यात स्वत:चीही भर घालता येणं तिला शक्य होतं. माहितीच्या डिजिटल महाजालातून तिला कोणतीही माहिती लिलया शोधणं सहज शक्य होतं.
अशी ही गोर्जी घरी आल्यावर तिचं आणि तेजोमयीचं मेतकूट फारच लवकर जमलं. गणित सोडवण्यासाठी गोर्जी मदत करायची याचा तिला आनंद होताच पण गोर्जी तिच्या गळ्यातील ताईत होण्याचं कारण होतं, गोर्जीकडे असलेला गोष्टिंचा खजिना. अलिबाबाच्या गुहेतही मावू शकणार नाही इतक्या गोष्टी तिच्या मेंदूत दडवलेल्या होत्या. तिला सांगायचा अवकाश की गोष्ट हजर!
त्यामुळे दररोज ,फावला वेळ मिळाला की तेजोमयी तिच्याकडून गोष्ट ऐकून घ्यायची.
आज तिने शहाण्या गाढवाची गोष्ट ऐकायचीच, असा आग्रह गोर्जीकडे धरला. आग्रह कसला, हठ्ठच म्हणाना.
गोर्जीने मोठ्ठाले डोळे करुन तेजोमयीकडे बघितलं नि हसू लागली.
“कां गं, अशी कां बघतेस माझ्याकडे ? तेजोमयीनं विचारलं.
“तसं काही नाहीय, पण तू स्पष्टपणे शहाणा गाढव म्हणालीस ना, म्हणून मला प्रश्न पडला.” गोर्जीने मिश्किलपणे उत्तर दिलं.
“काय प्रश्न पडला गं?’ तेजोमयीनं विचारलं
“शहाणा गाढव जर असू शकेल, याचा अर्थ मूर्ख गाढवसुध्दा असणारच. या मूर्ख गाढवांमधून शहाणा गाढवाचं शोध घेण्याचं कठीण कार्य करावं लागणार मला.” गोर्जी डोळे मिचकावत म्हणाली.
“मग घे की शोध, या शहाण्या गाढवाचा. तुझ्या माहितीच्या महाजालात तुला असला गाढव नक्कीच सापडेल.” तेजोयमी म्हणाली.
“ओके मॅडम”, असं म्हणून अलेक्सा गोर्जीने डोळे मिटले. ती आपल्या मेंदुतील अल्गॉरिदमच्या मदतीने माहितीजालात प्रवास करु लागली. मात्र बराच वेळ झाला तरी गोर्जीने काहीच प्रतिसाद दिला नाही. तेव्हा तेजोमयीची खात्री पटली की तिला काही शहाणा गाढव सापडलेला नाही.
काही वेळाने गोर्जी अलेक्साच्या डोक्यावरील पिवळा-निळा बल्ब उघडीप करु लागताच तिने डोळे उघडले. उजव्या डोळयातील स्क्रीनमध्ये मेंदूने शोधलेली माहिती डाव्या डोळयाच्या स्क्रीन समोर आणून तिने वाचली.
“हात्तीच्या!” ती जोरात म्हणाली.
“काय झालं गं, मिळाला का शहाणा गाढवं?” तेजामयीनं उत्साहानं विचारलं.
“नाही ना. जगात या टोकापासून त्या टोकापर्यंत निव्वळ मूर्खच गाढव असल्याचं मला दिसलं. केवळ मुर्खांचा बाजार!” गोर्जी खट्याळपणे हसत म्हणाली.
“मग आता शहाण्या गाढवाची गोष्ट, गेली का पाण्यात?” तेजोमयी निराशेनं म्हणाली.
“अगं काळजी नको, मी आहेना.” गोर्जी तिला आश्वस्त करत म्हणाली.
“म्हणजे, तू काय करणार? “तेजोमयीने आश्चर्य व्यक्त करत विचारलं.
“तुला हव्या असलेल्याच गाढवाची गोष्ट सांगणार की?” गोर्जी म्हणाली.
“पण तो तर तुला सापडलाच नाही.”
“अगं, हीच तर खरी गंमत ना. आता गोर्जी काय करते बघ. “
गोर्जीची गोष्ट सांगण्यातली क्षमता, ठाऊक झाल्याने तेजोमयीने नंतर फार काही प्रश्न विचारले नाहीत. ओके, असं म्हणून ती कान टवकारुन बसली.
गोर्जी गोष्ट सांगू लागली.
“तर काय झालं, एकदा एक गाढव जंगलात हरवलं. दिवसभर तो रस्ता शोधत राहिला, पण त्याला त्याचा रस्ता काही सापडेना. संध्याकाळ झाली तरी त्याचं भटकणं सुरुच होतं. अखेर रात्र झाल्यावर त्याला काहीच दिसेना. त्यामुळे आता कुठे जावं हे त्याला कळेना. तो रडकुंडीस आला. आपलं काही खरं नाही असं वाटून एका झाडाखाली मटकन बसला नि जोरजोरात रडू लागला.
त्या झाडावर राहणाऱ्या एका घुबडाच्या कानावर हे रडण्याचे स्वर…सॉरी सॉरी बेसूर गेले. इतक्या रात्री कोण मूर्ख आपली शांतता भंग करतो असं म्हणत घुबड झाडाच्या ढोलीतून बाहेर आला, तेव्हा त्याला रडणारं गाढव दिसलं. घुबडं झाडाच्या खाली उतरला. त्याने गाढवाला रडण्याचं कारण विचारलं. गाढवानं स्फुंदत स्फुंदत सारं काही सांगितलं. ते ऐकून घुबड खो खो हसू लागला.
“अरे, इकडे माझा जीव चाललाय नि तुला हसायला काय झालय.”गाढव चिडून म्हणाला.
“अरे गाढवोबा, तू नावाप्रमाणेच गधडेश्वर आहेस. असं कुणी इतक्या शुल्लक कारणासाठी जोरजोरात रडतं होय.”
“अहो घुबडराव, तुम्हाला हसायला काय जातय. मी रस्ता विसरलोय, आता मी घरी कसा जाणार? माझ्या कच्च्याबच्च्यांना कसा भेटणार?” असं बोलून गाढव पुन्हा बेसूर रडू लागला.
“अरे, रडायचं थांब. मी असल्यावर तुला काळजी करायचं कारणच नाही.” घुबडराव म्हणाले.
“म्हणजे?”
“गाढवोबा, मला अंधाराची भीती नाही. करण रात्रीचं मला लख्ख दिसतं. त्यामुळे मी तुला जंगलाचा रस्ता अचुकरित्या दाखवतो नि तुझ्या घरापर्यंत पोहचवतो.”
घुबडरावांचं हे बोल कानावर पडताच गाढवोबा ताडकन उठला नि आनंदाने खिंकाळला.
“तू अगदी देवासारखाच धावून आलास.” तो घुबडरावास म्हणाला. मग घुबडराव गाढवोबाच्या पाठीवर बसला नि त्याला रस्ता दाखवू लागला. त्याने दाखवलेल्या मार्गाने गाढवोबा जंगलातून पुढे पुढे चालू लागला. काही वेळाने पहाट झाली. मग सूर्य उगवला. सगळीकडे प्रकाश पसरला.
उजेडात घुबडरावाला दिसत नाही. तरीसुध्दा गाढवोबाच्या पाठिवर बसलेला हा घुबडराव, गाढवोबाला असा चाल, ही दिशा घे, इकडे वळ, तिकडे वळ असं सांगू लागला. सकाळच्या उजेडात त्याला समोरचं सगळच स्पष्टपणे दिसू लागलं. तरीसुध्दा तो, घुबडराव जसा सांगत होता, तसाच, कधी वाकडा तर कधी तिरपा चालू लागला.
“याचा अर्थ, हा गाढवोबाही मूर्खच निघाला की,” गोर्जीला मध्येच थांबवत तेजोमयी म्हणाली.
“अगदी बरोबर. मात्र, जसाजसा सूर्य वर येऊ लागला तसं या गाढवोबास वाटू लागलं की आपण या घुबडरावांच का बरं ऐकतोय? आपल्याला तर सारच दिसतय. तसं तो घुबडरावास म्हणालासुध्दा.
“घुबडराव अरे, आता मला सगळचं छान स्पष्ट दिसू लागलय. आता माझा मी पुढे जाऊ शकतो. हरवलेल्या माझ्या रस्त्याचा शोध घेऊ शकतो.”
“मग पुढे काय झालं?” तेजोयमीनं उत्सुकतेनं विचारलं.
“अगं गंमतच झाली.”
“आँ!”
“हो ना, घुबडराव काही गाढवाच्या पाठीवरुन खाली उतरण्याचं नाव घेईना. दोनतीन वेळा गाढवाने त्याला सांगून पाहिलं. पण घुबडराव काही ऐकेचनात. आता या घुबडारावांचं काय करावं हे गाढवाला कळेना.”
“मग?”
“मग गाढवोबाने कंटाळून एका झाडाखाली फतकल मारली. त्याची हालचाल थांबल्याचं घुबडरावांच्या लक्षात आलं.”
“गाढवोबा, तू थांबलास का, मी बरोबर तुला रस्ता दाखवतोय. तू काळजी करु नकोस. मी सुखरुप आणि सुरक्षित तुला जंगलाच्या बाहेर काढीन नि तुझ्या कच्च्याबच्चांकडे पोहचवीन.”
“मित्रा घुबडराव, तू कसा पोहचवणार सुरक्षित मला. समोर रस्ता नाही तर दरी दिसतेय मला. तुला कशी काय दिसत नाहीय. तुझ्या मार्गदर्शनाप्रमाणे मी समोर गेलो तर या खोल दरीत पडेन. याचा अर्थ समजतोस ना. “
“काय बरं याचा अर्थ?” घुबडरावानं विचारलं.
“अरे, मी बाराच्या नि तू जाशील तेराच्या भावात! तुझे प्राण काही मी संकटात टाकू इच्छित नाही.”
“दरीचं असं वर्णन ऐकल्यावर घुबडराव घाबरला नि गाढवोबाच्या पाठिवरुन उडाला. कसातरी एका फांदिवर जाऊन बसला.”
“मग पुढे काय झालं. तेजोमयीनं विचारलं.
“अगं, घुबडराव आपल्या पाठीवरुन उडाल्याचं दिसताच गाढवोबा खुष झाले. त्यांनी घुबडरावांकडे बघून त्यांना बाय केले नि ते पुढे निघाले. दरमजल करत घरी पोहचले. कशी काय वाटली गोष्ट तुला?” गोर्जीने विचारलं.
“गोर्जी, एखादा गाढव, त्याचा गाढवपणा किंवा मूर्खपणा कसा काय पटकन विसरु शकतो. सूर्य उगवला, प्रकाश पसरला, सगळं दिसायला लागलं तरी, घुबडरावाच्या तालावर चालणाऱ्या गाढवोबास शहाणा गाढव कसं काय म्हणायचं बरं? तू बंडला मारतेस.”
“छे.. छे.. छे!!! मी कशाला बंडला मारु. तो गाढवोबा प्रकाश पडल्यावरही बराच वेळ मूर्खपणा करत होता हे मान्य. पण या गाढवाला योग्य वेळी आठवलं ना…”
“काय आठवलं?”
“आपण तर तेजोमयी आणि गोर्जीच्या स्मार्ट काळातले गाढव.”
“अच्छा, असं आहे होय? पुन्हा तू बंडला मारतेस,” तेजामयी हसत म्हणाली.
“अगं नाही, तूच जरा स्मार्टली विचार करना की या गाढवोबास योग्यवेळी जे काही आठवलं त्यामुळे त्याने घुबडरावांच्या सांगण्यावर विचार केला, तेव्हा त्याच्या लक्षात आलं की घुबडराव अजूनही अंधाराचाच विचार करतोय.दिवस उजाडला. सूर्योदय झाला. प्रकाश किरणांनी आसमंत भरुन गेला. सगळीकडे लख्ख प्रकाश उजडलाय, सगळे मार्ग स्पष्ट दिसताहेत हे काही त्याला दिसत नाहीय. त्यामुळे त्याचं मार्गदर्शन काही संपत नाहीय. पण हे मार्गदर्शन आपल्या हिताचं नाही, उलट आपल्यासाठी नुकसानकारक आहे, हे तर आपल्याला कळतय ना.”
“गोर्जी, हे काही त्या गाढवोबाचं डोकं नाही. त्याला स्मार्ट तू केलस, बरोबर ना.”
“ते महत्वाचं नाही. आपल्यालासुध्दा योग्य वेळी आपल्या हिताचं कळायला हवं. कुणी काहीही सांगितलं म्हणून त्यावर कितपत विश्वास ठेवायचा, हे सुध्दा योग्यवेळी नाही कळलं तर एखाद्या अज्ञानाच्या दरित कोसळून कपाळमोक्ष होऊ शकतो, हे महत्वाचं. या गाढवोबाचं तेच सांगणं आहे, बरं का? असं म्हणून तिने तेजोमयीकडे टाळीसाठी हात समोर केला.
योग्य वेळी शहाण्या झालेल्या गाढवाची कथा आपल्यासाठीही उपयोगाची असल्याचं लक्षात येताच तेजोयमीने तिला टाळी दिली.
सुरेश वांदिले
७०१,देवराई सहकारी गृहनिर्माण संस्था,सेक्टर सहा ,कांदिवली पश्चिम,मुंबई ६७
९३२४९७३९४७