सध्या आपली जीवनशैली झपाट्याने बदलत असल्याने खाण्यापिण्याच्या सवयीसुध्दा या शैलीशी सुसंगत झाल्या आहेत. विशेषत: फास्ट फूड जिभेला आनंद देत असतानाच आपल्या दातांना भविष्यात क्लेश देण्याची पूर्वतयारी करु शकतात. आपल्या कानी सातत्याने टुथपेस्ट आणि टुथब्रशच्या जाहिरातींच्या माध्यमातून दातांच्या देखभालीविषयी संदेश पडत असतो. हा संदेश किती गांभीर्याने आपण स्वीकारतो हा प्रश्नच आहे. दंतआरोग्य उत्तम राखण्याचं साधं तत्व लहानपणापासूनच सांगितलं जातं, ते म्हणजे सकाळी उठल्यावर नीट चूळ भरणं, चांगल्या दंतमंजन वा टूथपेस्टनं सकाळी आणि झोपण्याच्या आधी दात स्वच्छ करणं, पण या बाबींकडे नीट लक्ष दिलं जात नाही. दातांची स्वच्छता हा उरकण्याचा भाग समजला जातो. त्यामुळेही दात अथवा दाढ दुखणं, दाताला किड होणं, या समस्यांना आपणास तोंड द्यावं लागतं.
स्मार्ट चेहऱ्याचं रहस्य
आपल्या व्यक्तिमत्वाला स्मार्टरुप देण्याचं कार्य दात करतात. स्वच्छ पांढरेशुभ्र आणि गंधविरहित दंतपक्ती या वेगळा आत्मविश्वास देतात. समाजात वावरताना निश्चितच त्याचा फायदा होतो. असं असूनही दंतआरोग्याकडे म्हणावं तेव्हढ्या गांभिर्याने बघत नाही. इतर शारीरिक आजार आणि रोगनिदानासाठी जितक्या वेगानं कृती करु, तितकीच गती दातांच्या अनुषंगानं काही समस्या अथवा कुरबुरी निर्माण झाल्यास करुच याची शास्वती नसते. घरगुती किरकोळ उपाय करण्याकडे साधारणत: कल असतो.
दंत आरोग्याकडे दुर्लक्ष करण्याचे पुढे अनेक दुष्परिणाम होऊ शकतात. डॉक्टरांच्या मते दंत आरोग्य बिघडलं तर त्याचा परिणाम शरीराच्या इतर भागांवरही होऊ शकतो. त्याचे चांगलेच दुष्परिणाम भविष्यात होऊ शकतात.
उत्तम करिअरसंधी
दातांची ठेवण ही सर्वांची सारखीच असेल असं नाही. आईबाबांच्या ठेवणीसारखी किंवा त्यापेक्षा पूर्णपणे भिन्न अशा दंतपक्ती आपणास बघावयास मिळतात. दात लहान मोठे असतात. तोंडाच्या बाहेर आलेले असतात. त्यावर पिवळसर डाग असतात. दोन दातांमध्ये फटी असतात. या सर्व बाबी आपणास दुरुस्त करुन मिळू शकतात. त्यासाठी दंतवैद्यकाचं साहाय्य लाभतं. दातांसंदर्भातील विविध समस्या आणि दंत आरोग्याची ढासळती स्थिती दंतवैद्यकांसाठी करिअरच्या चांगल्या संधी उपलब्ध करुन देतात.
आपल्या लोकसंख्येच्या तुलनेत दंतवैद्यकांचं प्रमाण हे समाधानकारक नाही.रं महानगरांमध्ये दंतवैद्यक मोठ्या प्रमाणावर असतात. पण आता शहरीकरणाच्या व्याख्या बदललेल्या आहेत. पाच-दहा वर्षाआधी असलेल्या स्थितीत बराच फरक पडलाय. गावाचं रुपांतर शहरात होत आहे. लहान शहरं, मोठं रुप घेताहेत. त्याअनुषगांनं इतर पायाभूत सुविधाही वाढताहेत. ही स्थिती दंतवैद्यकांना या भागांमध्ये खाजगी व्यवसाय सुरु करण्यासाठी चांगली संधी देते.
शासकीय रुग्णालये, महाविद्यालये, प्राथमिक आरोग्य केंद्रे, ग्रामीण रुग्णालये यामध्येही दंतवैद्यकांची गरज भासते. सध्या मुंबई, बेंगळुरु, दिल्ली या महानगरांसोबतच, नागपूर, औरंगाबाद, कानपूर, पुणे या तुलनेने छोट्या शहरांमध्येही कार्पोरेट पध्दतीची रुग्णालये उभी राहत आहेत. अशा रुग्णालयांचा महत्वाचा भाग दंतवैद्यक असतात. काही डॉक्टर्स मिळून परस्परांच्या सहकार्यानं एकमेकांच्या क्लिनिकमध्ये मल्टीस्पेशॅलिस्ट सेवा देतात. त्याठिकाणी दंत वैद्यकांची गरज भासते. दंतशास्त्राला आधुनिक तंत्रज्ञानामुळे नवी झळाळी प्राप्त झाली आहे. त्यामुळे दंतवैद्यकांनी नवं तंत्र आत्मसात करुन त्यात सातत्याने वाढ केली तर त्यांचा करिअर आलेख हा वाढता राहू शकतो.
दंतवैद्यकाचा अभ्यासक्रम हा बॅचलर ऑफ डेन्टल सर्जरी, या नावाने ओळखला जातो. हा अभ्यासक्रम शासकीय आणि खाजगी वैद्यकीय महाविद्यालयांमध्ये चालवला जातो.
या अभ्यासक्रमाला एमबीबीएस प्रवेशासाठी घेण्यात येणाऱ्या नीट(नॅशनल इलिजीबिलिटी कम एन्ट्रन्स टेस्‍ट ) आणि सीईटीमार्फत प्रवेश दिला जातो. विद्यार्थ्यांची पहिली पसंती एमबीबीएस अभ्यासक्रम असतो. शासकीय महाविद्यालयातील एमबीबीएसला प्रवेश मिळत नसेल तर खाजगी संस्थेतील एमबीबीएसला आणि त्यानंतर बीडीएस अभ्यासक्रमाचा विचार केला जातो. ज्या विद्यार्थ्यांना एमबीबीएसला प्रवेश मिळत नाही, ते मग, थोड्या नाईलाजाने या अभ्यासक्रमास प्रवेश घेतात. एमबीबीएसला प्रवेश मिळाला असता तर जो आनंद विद्यार्थ्यांच्या मनात आणि ह्रदयात राहिला असता तसा तो राहिलच असे नाही. ते टाळायला हवे. कारण दंतशास्त्र ही महत्वाची ज्ञानशाखा असून त्याचा अभ्यास एमबीबीएस अभ्यासक्रमाप्रमाणे झोकून देऊन केला तरच ते चांगल्या तंत्रज्ञाची भूमिका बजावू शकतील त्यासाठी उत्तम कौशल्य आणि ज्ञानप्राप्ती करु शकतील.
खाजगी संस्थांमधील एमबीबीएस अभ्यासक्रमाची फी अव्वाच्या सव्वा असते. या तुलनेत शासकीय बीडीएस अभ्यासक्रमाची फी अल्प असते. खाजगी संस्थांमधील बीडीएसची फी ही याचसंस्थेतील एमबीबीएस अभ्यासक्रमापेक्षा निम्मीच असते. याचासुध्दा विचार पालक आणि विद्यार्थ्यांना करायला हवा.
महत्वाच्या संस्था
बीडीएसचं शिक्षण देणाऱ्या देशातील काही महत्वाच्या शैक्षणिक संस्था- (१) मौलाना आझाद इंस्टिट्यूट ऑफ डेंटल सायंसेस -न्यू दिल्ली, (२) फॅकल्टी ऑफ डेंटल सायंसेस, किंग्ज जॉर्ज मेडिकल युनिव्हर्सिटी -लखनौ, (३) फॅकल्टी ऑफ डेंटल सायंसेस, आयएमएस बीएचयू-वाराणसी, (४) पोस्ट ग्रॅज्युएट इंस्टिट्यूट ऑफ डेंटल सायंसेस -रोहतक, (५) मनिपाल कॉलेज ऑफ डेंटल सायंसेस -मनिपाल, (६) गव्हर्मेंट डेंटल कॉलेज ॲण्ड हॉस्पिटल-मुंबई, (७) नायर हॉस्पिटल डेंटल कॉलेज-मुंबई, (८) डॉ.जिआउद्दीन अहमद डेंटल कॉलेज, अलिगढ मुस्लिम युनिव्हर्सिटी-अलिगढ, (९) गव्हर्मेंट डेंटल कॉलेज ॲण्ड हॉस्पिटल-नागपूर, (१०) गव्हर्मेंट डेंटल कॉलेज ॲण्ड हॉस्पिटल- थिरुवनंतपुरम. २०२३-२४ या शैक्षणिक वर्षात, १५ हजार ४७५ हे सर्वात कमी शुल्क मौलाना आझाद इंस्टिट्यूट ऑफ डेंटल सायंसेस -न्यू दिल्ली या संस्थेचे होते.
कौशल्य निर्मिती
सेंट्रल इन्स्टिट्यूट फॉर डेन्टल टेक्नॉलॉजी या संस्थेच्या मते सध्या देशाला ९८ टक्क्याहून अधिक कौशल्य प्राप्त डेंटल मेकॅनिकची गरज आहे. या तंत्रज्ञांना विविध आधुनिक यंत्रणा हाताळावी लागते. यामध्ये तो जितके कौशल्य प्राप्त करेल तेव्हढीच त्याची मार्केट व्हॅल्यू वाढेल. दंतवैद्यकासोबत काम करण्याशिवाय हे तंत्रज्ञ स्वत:चाही व्यवसाय सुरु करु शकतात. हा स्वंतत्र व्यवसाय त्यास दंतवैद्यकाच्या दोन पावलं पुढेही ठेऊ शकतो.
दंतवैद्यकांना उपयुक्त ठरु शकतील असे काही कौशल्य निर्मितीचे दोन ते तीन वर्षाचे अभ्यासक्रम काही दंतवैद्यक महाविद्यालयांनी सुरु केले आहेत. या पर्यांयाचाही विचार करायला हरकत नाही. हे अभ्यासक्रम सुध्दा १२ वी नंतर करता येतात.
संस्था आणि अभ्यासक्रम
(१) शासकीय दंत महाविद्यालय व रुग्णालय मुंबई – येथे पुढील दोन कौशल्य निर्मितीचे अभ्यासक्रम करता येतात.
(१) डिप्लोमा इन डेंटल हायजेनिस्ट आणि (२) डिप्लोमा इन डेंटल मेकॅनिस्ट. दोन्ही अभ्यासक्रमांचा कालावधी प्रत्येकी दोन वर्षे. या अभ्यासक्रमांच्या प्रवेशासाठी १२ वी विज्ञानशाखेतील गुण ग्राह्य धरले जातात. अभ्यासक्रमासाठी अर्ज केलेल्या विद्यार्थ्यांची १२ वीमध्ये मिळालेल्या गुणांवर आधारित गुणवत्ता यादी तयार केली जाते.
संपर्क- सेंट जॉर्ज हॉस्पिटल,पी डीमेलो रोड, छत्रपती शिवाजी टर्मिनस परिसर,फोर्ट मुंबई-४००००१, दूरध्वनी- ०२२-२२६२०६६८, संकेतस्थळ -https://gdcmumbai.edu.in, ईमेल-deangdch_mumbai@yahoo.com
(२) सुमनदीप विद्यापीठ
डिप्लोमा इन डेन्टल मेकॅनिक, हा अभ्यासक्रम या विद्यापीठाच्या, के.एम.शाह डेन्टल कॉलेज ॲण्ड हॉस्पिटल पिपारिया,येथे करता येतो.
संपर्क– सुमनदीप विद्यापीठ, पोस्ट पिपारीया, ता.वाघोडिया, जिल्हा- वडोदरा- ३९१७६०,दूरध्वनी-०२६६८–२४५२६२, संकेतस्थळ-www.sumandeepuniversity.co.in,ई-मेल-info@ sumandeepuniversity.co.in
(३) सवीता युनिव्हर्सिटी
१) बी.एस्सी इन डेंटल टेक्नॉलॉजी, अर्हता- १२ वी विज्ञान परीक्षा उत्तीर्ण. कालावधी तीन वर्षे.
२) डिप्लोमा इन डेन्टल टेक्नॉलॉजी, अर्हता- १२ वी विज्ञान परीक्षा उत्तीर्ण.कालावधी दोन वर्षे.
३) डिप्लोमा इन डेन्टल थेर‍‍पिस्ट, अर्हता- १२ वी विज्ञान परीक्षा उत्तीर्ण. कालावधी दोन वर्षे.
४) डिप्लोमा इन डेन्टल असिस्टंट, अर्हता- १२ वी विज्ञान परीक्षा उत्तीर्ण. कालावधी एक वर्षं.
संपर्क–सवीथा डेंटल कॉलेज, एन.एच-४८ चेन्नई- ६०००७७, दूरध्वनी-८९३९९९४२४८, संकेतस्थळ- www.saveetha.com, ई-मेल- admn@saveetha.com
(४) मनिपाल कॉलेज ऑफ डेंटल सायंस
(१) डिप्लोमा इन डेंटल हायजेनिस्ट, (२) डिप्लोमा इन डेन्टल मेकॅनिस्ट, (३) डिप्लोमा इन डेन्टल ऑपरेटिंग रुम असिस्टंट. तिनही अभ्यासक्रमांचा कालावधी प्रत्येकी कालावधी-दोन वर्षे,अर्हता-१२वी विज्ञान उत्तीर्ण.
संपर्क- https://www.manipal.edu/mcods-manipal/program-list.html
(५)अम्रिता विश्वविद्यापीठम
– या संस्थेच्या, अम्रिता स्कूल ऑफ डेंटिस्ट्री -कोची येथे, डिप्लोमा इन डेंटल मेकॅनिक हा अभ्यासक्रम करता येतो. कालावधी दोन वर्षे. अर्हता-१२ वी विज्ञान उत्तीर्ण. संपर्क- https://www.amrita.edu/program/diploma-dental-mechanics/
सुरेश वांदिले