सुपरस्टार ‘शेफ’ कसे व्हाल?
इंडियन कलिनरी इंस्टिट्यूटची स्थापना भारत सरकारने केली असून केंद्रिय पर्यटन विभागाच्या अंतर्गत ही कार्यरत आहे. या संस्थेला स्वायत्तता प्रदान करण्यात आली आहे. अन्नपदार्थ निर्मितीचे उच्च दर्जाचं कौशल्य विद्यार्थ्यांना मिळावं यासाठी संस्थेच्या अभ्यासक्रमाची संरचना करण्यात आली आहे.
अशाप्रकारचं शिक्षण-प्रशिक्षण देणारी आपल्या देशातील आघाडीची शैक्षणिक संस्था आहे. या संस्थेत अत्याधुनिक किचन साहित्य, प्रयोगशाळा व सुविधा उपलब्ध करुन देण्यात आल्या आहेत. या अभ्यासक्रमात अत्याधिक भर प्रात्यक्षिकांवर दिला जातो. हॉस्पिटॅलिटी (आतिथ्यशीलता) सेवा उद्योगासाठी कलनरी शिक्षण/प्रशिक्षण हे सर्वाधिक आवश्यक व विशेष (स्पेशलाइज्ड) अर्हता समजली जाते. भारतीय अन्नपदार्थांचे जतन करणं, त्यांचं दस्तावेजीकरण (डाक्युमेंटशन) करणं, या बाबीसुध्दा या संस्थेच्या अभ्यासक्रमात समाविष्ट करण्यात आल्या आहेत. केवळ शाकाहारी अन्नपदार्थ निर्मितीच्या प्रात्यक्षिकांसाठी वेगळी सुविधा उपलब्ध करुन देण्यात आली आहे.
करिअर संधी
हा अभ्यासक्रम केल्यावर पुढील करिअर संधी मिळू शकतात- (१) हॉटेल किंवा उपहार गृह आणि तत्सम सेवा उद्योगातील शेफ, (२) उपहार गृहातील स्वयंपाकगृह (किचन) व्यवस्थापन. करिअरच्याा प्रारंभी इंटर्नशीपची संधी, (३) विमानसेवेतील किचन सेवा,(४) भारतीय नौसना आ‍‍थित्य (हॉस्पिटॅलिटी) सेवा, (५) आंतरराष्ट्रीय फास्ट फूड साखळीमध्ये कार्यकारी पद किंवा व्यवस्थापकीय प्रशिक्षणार्थी, (६) रुग्णालयातील आणि संस्थात्मक कॅटरिंग सेवा, (७) हॉटेल मॅनेजमेंट, फूड क्रॉफ्ट इंस्टिट्यूटमध्ये अध्यापन, (८) प्रवासी आणि व्यापारी जहाजातील कॅटेरिंग सेवेतील शेफ, (९) भारतीय रेल्वे कॅटेरिंग आणि हॉस्पिटॅलिटी सेवा, (१०) राज्य पर्यटन महामंडळाची उपहारगृहे आणि निवासस्थानातील किचन सेवा, (११) स्वयंउद्योजकता,
संस्थेच्या वतिने विद्यार्थ्यांना नामांकित हॉटेल्स, उपाहरगृहे, हॉस्पिटॅलिटी सेवा यामध्ये इंटर्नशीपची सुविधा उपलब्ध करुन दिली जाते.
अभ्यासक्रम
(१) बीबीए (बॅचलर ऑफ बिझिनेस ॲडमिनिस्ट्रेशन) इन कलनरी आर्ट- या अभ्यासक्रमाचा कालावधी तीन वर्षांचा आहे. हा अभ्यासक्रम तिरुपती आणि नॉयडा येथील कॅम्पसमध्ये करता येतो. प्रत्येक ठिकाणी १२० जागा भरल्या जातात. भारतीय आणि आंतरराष्ट्रीय अन्नपदार्थ निर्मितीच्या प्रशिक्षणावर या अभ्यासक्रमात भर दिला जातो. याअनुषंगाने उत्कृष्ट कौशल्य निर्मितीसाठीचे ज्ञान प्रदान केलं जातं व सखोल प्रात्यक्षिकांवर भर दिला जातो. अन्नपदार्थ तयार करण्यातील आपलं कौशल्य, आवड आणि सर्जनशीलता या बळावर शेफ ख्याती प्राप्त करु शकतो. आपल्या हॉटेल अथवा उपहारगृहाची लोकप्रियता वाढवू शकतो. अनेक शेफ कालांतराने वलयांकित (सेलिब्रिटी) होतात.
प्रवेश प्रक्रिया
या अभ्यासक्रमाला दोन पध्दतीने प्रवेश दिला जातो.
- आयजीएनटीयू- आयसीआय- जेईई (इंदिरागांधी नॅशनल ट्रायबल युनिव्हर्सिटी-इंडियन कलिनरी इंस्टिट्यूट- जॉईंट एंट्रन्स एक्झामिनेशन), (२) सीयुईटी- कॉमन युनिव्हर्सिटी एन्ट्रन्स टेस्ट-अंडर ग्रॅज्युएट. या परीक्षेतील गुणांना सीईटीच्या गुणांपेक्षा अधिक प्राधान्य दिलं जातं. (३) या दोन्ही पध्दतीने जागा शिल्लक राहिल्यास ऑन द स्पॉट, म्हणजेच जागेवरच प्रवेश दिला जातो.
अर्हता- चाळणी परीक्षेला बसू इच्छिणाऱ्या खुल्या संवर्ग आणि नॉन क्रिमिलेयर इतर मागासवर्ग संवर्गातील कोणत्याही शाखेतील विद्यार्थ्याला १२ वी मध्ये ५० टक्के गुण मिळायला हवेत. अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, दिव्यांग संवर्गातील विद्यार्थ्यांना ४५ टक्के गुण मिळायला हवेत. राज्याने मान्यता प्रदान केलेल्या १२ वी व्होकेशनल अभ्यासक्रमाचे विद्यार्थीही ही परीक्षा देऊ शकतात. यंदा १२ वीची परीक्षा दिलेले विद्यार्थी सुध्दा ही चाळणी परीक्षा देऊ शकतात. मात्र त्यांचा निकाल ३० सप्टेंबर २०२४ पर्यंत लागायला हवा. त्यांना त्यांच्या संवर्गानुसार अर्हतेसाठीचे किमान गुण मिळायला हवेत.
शुल्क
या अभ्यासक्रमाचे सत्रनिहाय शैक्षणिक शुल्क पुढील प्रमाणे आहे- (सत्र एक)- ८० हजार ५०० रुपये, (सत्र दोन) – ७२ हजार रुपये, (सत्र तीन) – ७७ हजार रुपये, (सत्र चार)- ७२ हजार रुपये, (सत्र पाच)- ७७ हजार रुपये, (सत्र सहा)- ७२ हजार रुपये,
एमबीए कलनरी आर्ट
या अभ्यासक्रमाचा कालावधी दोन वर्षांचा आहे. हा अभ्यासक्रम तिरुपती आणि नॉयडा येथील कॅम्पसमध्ये करता येतो. प्रत्येक ठिकाणी ३० जागा भरल्या जातात.
अर्हता- चाळणी परीक्षेला बसू इच्छिणाऱ्या खुल्या संवर्ग आणि नॉन क्रिमिलेयर इतर मागासवर्ग संवर्गातील कोणत्याही शाखेतील विद्यार्थ्याला पदवी अभ्यासक्रमात ५० टक्के गुण मिळायला हवेत. अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, दिव्यांग संवर्गातील विद्यार्थ्यांना ४५ टक्के गुण मिळायला हवेत. यंदा पदवीची परीक्षा दिलेले विद्यार्थी सुध्दा ही चाळणी परीक्षा देऊ शकतात. मात्र त्यांचा निकाल ३० सप्टेंबर २०२४ पर्यंत लागायला हवा. त्यांना त्यांच्या संवर्गानुसार अर्हतेसाठीचे किमान गुण मिळायला हवेत.
प्रवेश प्रक्रिया
या अभ्यासक्रमाला दोन पध्दतीने प्रवेश दिला जातो.
- आयजीएनटीयू-आयसीआय-जेईई (इंदिरागांधी नॅशनल ट्रायबल युनिव्हर्सिटी-इंडियन कलिनरी इंस्टिट्यूट-जॉईंट एंट्रन्स एक्झामिनेशन-पोस्ट ग्रॅज्युएट), (२) सीयुईटी-कॉमन युनिव्हर्सिटी एन्ट्रन्स टेस्ट-पोस्ट ग्रॅज्युएट.
या अभ्यासक्रमाचे सत्रनिहाय शैक्षणिक शुल्क पुढील प्रमाणे आहे- (सत्र एक)- ८० हजार ५०० रुपये, (सत्र दोन) -७२ हजार रुपये, (सत्र तीन) – ७७ हजार रुपये, (सत्र चार)- ७२ हजार रुपये,
कोणत्याही हॉटेलमध्ये सर्वाधिक वेतन शेफला दिलं जातं. त्याच्या स्वयंपाकीय कौशल्याच्या बळावर ग्राहकांची संख्या वाढण्यात आणि उपहारगृह अथवा हॉटेलची लोक्रिपयता वाढण्यास मोठा हातभार लागतो. हा अभ्यासक्रम केलेल्या विद्यार्थ्यांना अन्नपदार्थ निर्मिती ते किचन व्यवस्थान, किचन प्रशासन अशा विविधांगी जबाबदाऱ्या पार पाडाव्या लागतात.
एमबीए आणि बीबीए अभ्यासक्रमाला प्रवेश मिळालेल्या विद्यार्थ्यांना निवास व भोजनाची सुविधा उपलब्ध करुन दिली जाते. तीन विद्यार्थ्यांना एकत्रित राहण्यासाठी प्रत्येक सत्रासाठी प्रत्येकी ३० हजार रुपये तर एकट्या विद्यार्थ्यासाठी ४० हजार रुपये शुल्क आहे. प्रथम येणाऱ्यास प्रथम प्रवेश या तत्वावर ही सुविधा उपलब्ध करुन दिली जाते.
प्लेसमेंट
बीबीए आणि एमबीए अभ्यासक्रम केलेल्या सर्व विद्यार्थ्यांना पुढील कंपन्या/ संस्था/ उपाहरगृहे/ हॉटेल यामध्ये प्लेसमेंट मिळाले आहे. (१) बिग सेडॉर लॉज, अमेरिका, (२) आयटीसी हॉटेल्स, (३) मॅरिऑट ग्रुप्स, (४) रेसिडंसी ग्रुप्स, (५) कंम्पास ग्रुप्स, (६) रॅडिसन ग्रुप्स, (७) द रेन ट्री हॉटेल ग्रुप्स, (८) ताज ग्रुप्स ऑफ हॉटेल्स, (९) ॲकॉर हॉटेल्स, (१०) नेसले, (११) जिओ मार्ट, (१२) ॲमेझान, (१३) ओबेरॉय ग्रुप
इंडियन कलिनरी इंस्टिट्यूटच्या चेन्नई येथील विस्तारीत कॅम्पसमध्ये, बीएस्सी इन हॉस्पिटॅलिटी ॲण्ड हॉटेल ॲडमिनिस्ट्रेशन, हा चार वर्षे कालावधीचा अभ्यासक्रम करता येतो. या अभ्यासक्रमला नॅशलन काऊंसिल ऑफ हॉटेल मॅनेजमेंट ॲण्ड कॅटेरिंग टेक्नॉलॉजीच्या वतिने घेण्यात येणाऱ्या जॉईंट एन्ट्रस एक्झामिनेशन व्दारे प्रवेश दिला जातो.
संपर्क- ब्लॉक ए ३५, सेक्टर ६२ नॉयडा – उत्तरप्रदेश २०१३०९, संकेतस्थळ-https://www.icinoida.com, ईमेल- indianculnaryinstitute@gmail.com भ्रमणध्वनी ९७१८१०३९५
०००
फूड स्टायलिस्ट
हा अभ्यासक्रम केल्यावर फुड स्टायलिस्ट म्हणून करिअर करता येतं. जे डोळ्यांना सुंदर दिसतं, ते खाण्यासाठीही सुंदरच असतं अशी खात्री पटवण्याची किमया फूड स्टायलिस्ट करतो. समाजमाध्यमे (सोशल मीडिआ) च्या आगमनानंतर मोठी रेस्टारेंट्स, हॉटेल्स, शेफ ,अन्नपदार्थ तयार करणाऱ्या कंपन्या त्यांच्या वैशिष्ट्यूपर्ण डिशेशच्या जाहिराती फूड स्टायलिस्टच्या सहाय्यानं करुन अधिकाधिक खवय्यांना आकर्षित करतात. उपहारगृहातील खाद्यपदार्थांच्या ब्रँडची निर्मिती करण्यासाठी फूड स्टायलिस्टचा मोठा हातभार लागतो.
विविध पदार्थांच्या चवीचं आणि अन्नपदार्थ निर्मितीचे ज्ञान, नावीन्यपूर्ण सजावटीच्या सर्जनशील कल्पना या बाबींची पूर्तता करता येणारी कोणतीही व्यक्ती फूड स्टायलिस्टचं करिअर करु शकते. फूड स्टायलिस्टला कॅमेरामन सोबत समन्वय साधून कार्य करावं लागतं. पंचतारांकित रेस्टारेन्ट्स फूड स्टायलिस्ट्सना त्यांच्याकडील डिशेसची सजावट आणि त्यानंतर त्याच्या प्रसिध्दीसाठी पाचारण करतात, तेव्हा त्यास अन्नपदार्थनिर्मितीच्या सूक्ष्मबाबींसोबतच त्याअन्नपदार्थाच्या मूख्य घटकाची माहिती करुन घेणं आवश्यक ठरतं. कारण हा महत्वाचा घटक त्या डिशचा मुख्य “हिरो“ असतो. त्या “हिरो“स उत्तमरीत्या सादर करणं हे कौशल्याचं काम फूड स्टायलिस्टला करावं लागतं. प्रारंभी फूड ब्लॉगिंग सुरु करुन अधिकाधिक खवय्यांना आकर्षित करु शकता. त्यातून तुम्हास ग्राहक मिळू शकतात.
सुरेश वांदिले