स्पेस टुरिस्ट (भाग एक)
वर्गशिक्षक मनोहरराव देशपांडे यांनी समीरला विचारलं की, तुझं स्वप्न काय किंवा तुला भविष्यात काय व्हायचय ? समीरने या प्रश्नाचं जे उत्तर दिलं ते ऐकून त्यांना महद्आश्चर्य वाटलं. जेव्हा समीरनं आणखी विस्तृतपणे आपल्या स्वप्नाचं वर्णन केलं, तेव्हा तर त्यांना धक्का बसता बसता राहिला.
विशेषत: आठवी-नववीमध्ये असलेल्या बहुतांश मुलांना एकतर डॉक्टर व्हावसं वाटतं किंवा मग इंजिनीअर. आणखी एकदोन क्षेत्रं सोडली तर त्यापलिकडे मुलं बघत नसल्याचं देशपांडे सरांना इतक्या वर्षाच्या अनुभवानंतर चांगलंच ठाऊक झालं होतं.
गेली अनेक वर्षे ते आठवीचे वर्गशिक्षक होते. दरवर्षी शेवटच्या सत्रात एके दिवशी विद्यार्थ्यांना तुमची स्वप्नं काय, भविष्यात तुम्हास काय व्हायला आवडेल, असं विचारुन मुलांच्या मनात काय चाललय याचा अदमास घेत. तसं मग प्रत्येक विद्यार्थ्यांच्या पालकांनाही कळवत. मुलांचा ॲप्टिट्यूड म्हणजेच भविष्यातील करिअर वा शिक्षणाच्यादृष्टिने कल जाणून घेण्याची ही त्यांची शैली होती. त्या दिवशी ते विद्यार्थ्यांना बोलकं करुन त्यांच्या स्वप्नाविषयी जाणून घेत. त्यांना विविध करिअरची माहितीही देत. विद्यार्थ्यांमधील एखादा विशिष्ट गुण बघून तू हे करायला हवस, ते करायला हवस असही सांगत.
परवाच त्यांनी यंदाच्या आठवीतील विद्यार्थ्यांना तुम्ही भविष्यात काय होणार, असा प्रश्न विचारला. प्रत्येक विद्यार्थ्याने त्याचं त्याचं स्वप्न सांगितलं. नेहमीप्रमाणेच बहुतेक विद्यार्थ्यांना डॉक्टर ,इंजिनीअरच व्हायचं होतं. पण समीरनं सांगितलं की त्याला टूर गाईड व्हायचय. त्यातही तो जेव्हा पुढं म्हणाला की त्याला स्पेसटूर गाईड आणि विशेषत: चंद्रसफर गाईड व्हायचय तेव्हा मात्र देशपांडे सर त्याच्याकडे काहीक्षण बघतच राहिले.
मुळात असं एखादं करिअर असतं किंवा असू शकतं असा विचार त्यांनी स्वप्नात सुध्दा केला नव्हता. तसे तेही पारंपरिक करिअरचीच माहिती सांगायचे. त्यात मग शास्त्रज्ञ, वैज्ञानिक, अध्यापक ,वैमानिक, कलेक्टर, पोलीस अधिकारी, मागच्या एकदोन वर्षापासून पत्रकारितासुध्दा हा करिअरचा एक पर्याय असल्याचं विद्यार्थ्यांना सांगू लागले होते. पण स्पेस टूर गाईड ही संकल्पना त्यांच्यासाठी अक्षरश: नवी होती.
समीर, तुझं स्वप्न छान आणि वेगळं आहे रे, पण स्वप्न अशी बघावीत की जी आपणास सत्यात उतरवता येतील.
सर, अशक्यप्राय स्वप्न बघा नि त्याचा पाठलाग करा म्हणजे ती नक्कीच साध्य होतील असं, आपले भूतपूर्व राष्ट्रपती एपिजे अब्दूल कलाम सांगायचेत ना …समीर म्हणाला
ते अगदी बरोबरचं आहे समीर, पण त्यांच्या सांगण्याचा मथितार्थ असा होता की, साध्य होऊ शकतील अशीच अशक्यप्राय स्वप्न बघा. कल्पनेत स्वप्नांचे मोठमोठे इमले बांधता येतात, ते तेव्हढ्यापुरतेच मर्यादित ठेवा.
पण सर, हा तुम्ही काढलेला अर्थ आहे.
समीर असं सहज बोलून गेला. पण त्याचा देशपांडे सरांना राग आला. समीर जरा जास्तच आगावू झालाय असं त्यांना वाटलं. ते तसं काही बोलले नाहीत. पण त्यांच्या चेहऱ्यावर नाराजी काही लपून राहिली नाही. समीरचं ते वाक्य त्यांना बऱ्यापैकी झोंबलच. पुढचं त्यांच्याकडून शिकवेना वा त्यांना इतरांना काही प्रश्न विचारावे वाटेना, म्हणून त्यांनी वर्गातलं हे करिअर गायडंस थांबवलं.
000
समीरचं ते वाक्य त्यांच्या मनातून काही जाईना. समीरचं स्वप्न वेगळं होतं, पण ते त्यांच्यादृष्टिने विचित्र आणि अशक्यप्राय होतं. असल्या स्वप्नात गुंतून समीरसारखा हुषार मुलगा वाया जावू शकतो. त्याचं अभ्यासातून लक्ष कमी होऊ शकतं. त्यामुळे तो नापासही होऊ शकतो. त्यातून त्यास नैराश्य येऊ शकतं, असही देशपांडे सरांना वाटायला लागलं. हे गुणी पोर असं वाया जाण्याआधी त्याच्या घरी या स्वप्नाविषयी सांगायला हवं, असा विचार करुन ते एके दिवशी समीरच्या घरी गेले.
समीर आणि त्याच्या आईबाबांना देशपांडे सरांचं असं अचानक घरी येणं कोड्यात टाकणारं आणि अचंबित करणारं ठरलं. देशपांडे सरांचं आगतस्वागत झाल्यावर समीरच्या बाबांनी त्यांना येण्याचं प्रयोजन विचारलं.
समीरनं काही गंभीर चूक केली की काय, असं त्याच्या आई–बाबांना वाटलं. त्यांच्या चेहऱ्यावरील भाव ओळखून देशपांडे सर हसत हसत म्हणाले. तुम्ही समजता तसं काही वाईट– साईट समीरच्या हातून घडलेलं नाही. आईच्या बाजूलाच बसलेल्या समीरला सरांची ही प्रतिक्रिया एकून खूप बरं वाटलं.
मग काय झालं हो, असं तुम्ही आमच्याकडे अचानक आल्यानं माझं काळीज धडधडायलाच लागलय, समीरची आई म्हणाली.
अहो, तसं काहीही नाही. समीर हा अत्यंत गुणवान मुलगा आहे. आमच्या शाळेसाठी तर तो हिराच आहे.
मग काय झालं..आता बाबांनी अधिरतेनं विचारलं..
सरांनी, विस्तृतपणे परवाची वर्गातली करिअरचर्चा सांगितली आणि समीरच्या स्वप्नाचं सुतोवाच केलं.
समीरला स्पेस टूर गाईड किंवा चंद्रसफर गाईड व्हायचय. हे अशक्यप्राय स्वप्न असल्याचं मला वाटतं. समीरसारख्या अत्यंत तल्लख आणि बुध्दिवान मुलानं असं स्वप्न बघणं, मला स्वत:ला तरी योग्य वाटत नाही. तो याचाच सतत विचार करत राहिला तर त्याच्या पुढील शिक्षणावर परिणाम व्हायचा. तो इतका हुषार आहे की तो नक्कीच आयआयआटीत जाऊ शकतो. पण हे टूर गाईड होण्याचं त्याचं स्वप्न त्याला आयआयटीपासून दूर नेऊ शकतं. सर एका दमात बोलून गेले.
सर, काय म्हणतात ते खरय ना, समीरचे बाबा किंचित चढ्या आवाजात त्याला विचारते झाले.
समीरने होकारार्थी मान हलवली.
गधड्या, तुझ्याकडून किती अपेक्षा ठेवल्या आहेत आम्ही आणि तुला भिकेचे डोहाळे सुचताहेत असं काहीसं आईस बोलावसं वाटलं. पण सर समोर असल्यानं त्या गप्प बसल्या. समीर स्वत:ला जरा जास्तच शहाणा समजायला लागलाय. अशी अव्यक्त भावना बाबांच्या मनात आली.