टिल्लूच्या आईने सकाळी ऑफिसमध्ये जाताना, एसआरकेला संध्याकाळी सातवाजेपर्यंत नॅचरलचं आइसक्रीम घरी येईल अशा पध्दतीने ऑनलाइन ऑर्डर देण्यास सांगितलं. आज टिल्लूचा वाढदिवस. तो त्याच्या आवडीच्या आइसक्रिमने साजरा करण्यासाठी आईने ही खबरदारी घेतली होती.
“डोण्टवरी मॉम, मी सगळं काही नेहमीप्रमाणे व्यवस्थित करेन. तुम्ही निश्चिंत मनानं ऑफिसमध्ये जा. एसआरकेने आईला आश्वस्‍त केलं.
संध्याकाळी पावनेसात वाजता आईबाबा ऑफिसमधून घरी परतले. त्याचवेळेस टिल्लूही शिकवणीवरुन घरी आला.
सात वाजता दारावरील घंटी वाजली. टिल्लूने धावत जाऊन दार उघडलं. समोर कुरिअरवाला होता. त्याने टिल्लूकडे पार्सल सोपवलं. सही घेऊन तो निघून गेला. आईने ते पार्सल आपल्या कडे घेतलं नि पुन्हा टिल्लूला देत म्हणाली,
“हॅप्पी बर्थडे माय डियर लिटल प्रिंस.”
“वाव! म्हणजे माझ्या आवडीचं आईसक्रीम!” टिल्लू आनंदून म्हणाला. त्याने आईला मिठी मारुन तिला पप्पी दिली नि थँक्स म्हंटलं. बाबांनी थँक्स म्हंटलं. त्याने पार्सल उघडलं नि तो किंचाळलाच कारण त्यात आइस्क्रीम नव्हतं. आंब्याच्या लोणच्याची बरणी होती.
“अगं आई, हे आहे होय माझं आवडणार आइसक्रीम?” गाल फुगवून टिल्लूने रागरागाने बरणी आईच्या हातात कोंबली नि पाय आपटत आतल्या खोलीत निघून गेला.
आईने बरणी बघितली.
“हे काय, लोणचं? आईही किंचाळली.
“म्हणजे, तू ऑर्डर केल नव्हतंस का? बाबांनी विचारलं.
“अहो, मी एसआरकेला टिल्लूच्या आवडीचं आइसक्रीम आर्डर करायला सांगितलं होतं. लोणचं नाही. त्यानेच लोच्या केलेला दिसतो.”
“नो नो मॉम, एसआरकेचा आवाज आला.” मी लोच्या केलेला नाही. इट वाज जस्ट अ फन. म्हणजे वाढदिवसाच्या दिवशी थोडी गम्मत जम्मत पण नको का?”
“अरे पण, तुला हा चोंबडेपणा करायला सांगितला कुणी?आता टिल्लूला समजावणार कसं? वाढदिवसाच्या दिवशी, आम्हा सगळ्यांचा मूडऑफ केलास ना.” एसआरकेच्या खोलित जात बाबा त्याला रागावून म्हणाले. आईनेही नाराजी व्यक्त केली.
एसआरके हसला, “मॉमडॅड, अहो तुम्ही इतके अपसेट होऊ नका हो. म्हंटल ना गंमत केली. आता सात वाजून सोळा मिनिटांनी चमत्कार बघाच तुम्ही.”
“काय डोंबलं बघणार गधड्या?” आईस म्हणावस वाटलं.
“मॉम, तुमच्या घड्याळात तर बघा. किती वाजले?”
“सात वाजून पंधरा मिनिटं.”
“डॅड, दरवाजाकडे जा. तोपर्यंत तो दारात येईलच.”
“कोण तो?”
हे संभाषण सुरु असतानाच बेल वाजली. बाबांनी घाईघाईने दार उघडलं. पुन्हा एक पार्सल आलं होतं. बाबांनी ते घेतलं. उघडलं. त्यात टिल्लूच्या आवडीचं आइसक्रीम होतं.
“आइसक्रीम!” बाबा जोरात ओरडले. टिल्लू आतल्या खोलितून धावत आला. त्याच्या आवडीचं आइसक्रीम बघून त्याने हैय म्हणत उडी मारली. एसआरके गाऊ लागला, हॅपी बर्डथे टू लिटल लिटिल प्रिंस…
आईनेही या सुरात सुर मिळवला. तिघेही आइसक्रम खाऊ लागले. आईने एसआरकेला थँक्स म्हंटलं.
“मॉम, हे दुसरं फन म्हणजे जम्माडी गम्मत कशी वाटली?” एसआरकेनं विचारलं.
“छान वाटली गधड्या. पण तुझ्या पहिल्या गम्माडी जम्मतने माझे प्राणच कंठाशी आणले होते, त्याचं काय? आणि कायरे तुला हे फनबिन, जम्माडी-गम्मत वगैरे करण्याचा आगावूपणा सांगितला कुणी? आईने जरा चढ्या आवाजात विचारलं.
“मॉम, तुमच्या आनंदावर विरजण नाही ना पडू दिलं. मग कशाला रागावता आता? एसआरके रडवलेल्या सुरात म्हणाला.
“ठीक आहे, ठीक आहे. यापुढे असल्या जम्माडी गम्मत नि गम्माडी जम्मतीच्या भानगडित पडू नकोस,”आईने त्याला तंबीच दिली.
“नो…नाय… नेव्हर! एसआरके आज्ञाधारकपणे म्हणाला.
“गूड”, असं म्हणून आईने एसआरकेला थोपटलं…
०००
तर, असा हा एसआरके म्हणजे, टिल्लूच्या घरी असलेला स्मार्ट रेफ्रिजरेटर. आईला शाहरुख खान खूप आवडतो म्हणून तिने याचं नाव एसआरके ठेवलय. तिच्या या लाडक्या एसआरकेने आज तिला चांगलचं तोंडघशी पाडायचा प्रयत्न केला होता.
०००
टिल्लूचे आई-बाबा दोघेही नोकरी करत. दोघांनांही सकाळी सकाळीच आपआपल्या ऑफिसमध्ये जायचं असल्यानं वेळेचं काटेकार गणित पाळावं लागायचं. कारण, इतक्या वाजून इतक्या मिनिटांची लोकल पकडण्यासाठी, त्यांना अमुक वाजून तमुक मिनिटांनी घराबाहेर पडावच लागे. अन्यथा मग उशीर आणि गर्दिचा मनस्ताप ठरलेला. या पळापळीमुळे दोघांना सहाही दिवस घरातील कामांसाठी अजिबात वेळ मिळायचा नाही. मग, ते रविवारी म्हणजेच सुटीच्या दिवशी आठवडयाभराची भरपूर भाजी ,फळं आणि इतर खाद्यपदार्थ विकत आणत. ते खराब होऊ नये याची खबरदारी घेणारा, फ्रिजमधील वस्तू संपत आल्या तर त्याचं ऑनलाइन ऑर्डर देणारा, नव्यानव्या रेसिपी शोधून ठेवणारा नि इतरही बरीच कामं करणारा, हा खास स्मार्ट रेफ्रिजरेटर त्यांनी घरी आणला होता.
हा रेफ्रिजरेटर स्मार्ट होता म्हणजे नेमकं काय होता? या स्मार्ट एसआरकेला सूचना दिल्या की तो, फ्रीजमध्ये भाजी किती आहे? फळांना किती दिवस झाले? फळातील पोषण मूल्य तर कमी झालं नाहीना? आइसक्रीम संपवण्याची शेवटची तारीख कोणती? भाजीपाल्यासोबत एखादी अळी तर फ्रिजमध्ये राहिली नाही ना? एखादी पालेभाजी कागदाच्या पिशवित ठेवण्याच्या ऐवजी प्लॅस्टिक पिशवित ठेवल्यानं खराब होऊ घातलीय का? तिची खराब होण्याची टक्केवारी किती? वगैरे वगैरे, अशा गोष्टी तो दररोज आईबाबांना सांगू शकत असे.
त्याला आवाजही होता. तो आणि आईबाबांचे स्मार्ट फोन व लॅपटॉप ब्ल्यूटुथने जोडले गेले होते. थोडक्यात इंटरनेट ऑफ थिंग्जची ही कमाल होती. त्यामुळे आई-बाबांपैकी कुणीही त्याला कधीही कुठुनही संपर्क साधू शकत नि जे काही सांगायचं, ते सांगू शकत. हा स्मार्ट रेफ्रिजरेटर त्यांनासुध्दा काही महत्वाचं सांगायचं असेल तर, व्हॉट्सॲपवर व्हाइस मेसेज पाठवू शकत असे. अशा या स्मार्ट रेफ्रिजरेटरमुळे सर्वांचीच खूपच सोय झाली. त्याच्यामुळे आपणसुध्दा, “एक्स्ट्रा स्मार्ट” झाल्याचं आईबाबांना वाटू लागलं.
०००
काही दिवसांनी रात्री जेवताना आईबाबा, या स्मार्ट रेफ्रिजरेटरचं कौतुकावर कौतुक करत होते. ‘त्याच्यामुळे आपलं आयुष्य कसं अधिक सुखी झालय, कशाचीच चिंता करण्याची गरज नाही, आपल्या आरोग्याची हा रेफ्रिजेरेटर कित्तीकित्ती काळजी घेतो’, असं काहीबाही आईबाबा बोलत होते. हा स्मार्ट रेफ्रिजरेटर म्हणजे जणू काही देवदूतच असावा, असं त्यांचं बोलणं ऐकून टिल्लूला वाटू लागलं. दोघांचीही अशी ही, “कौतुक एके कौतुक चर्चा” सुरु असताना मध्येच टिल्लू दोघांना थांबवत म्हणाला,
“अगं आई, या फारच लाडक्या स्मार्ट एसआरकेचं कौतुक पुरे झालं ना आता. त्याने माझ्या वाढदिवसाच्या दिवशी जसा लोच्या केला केला किंवा पुढे अधूनमधून गम्माडी जम्मत करु लागला तर किती पंचाईत होणार? त्याला ही गम्माडी जम्मत करण्याचा छंदच जडला नि त्यापायी त्याने एखादे दिवशी दगा दिला तर?”
“आँ! म्हणजे काय?” बाबा आणि आईने एकाचवेळी आश्चर्य व्यक्त केलं.
“अहो बाबा, त्याला एखादे दिवशी कंटाळा आला, सतत काम करुन नि सदैव दक्ष राहून त्याच्या बुध्दिला शिण आला नि त्याने ठरवलं की जरा काही वेळ थोडी विश्रांती घेऊया.”
टिल्लूचं बोलणं मध्येच थांबवत बाबा म्हणाले,
“टिल्लूराव, हे शक्य नाही. आपला रेफ्रिजरेटर स्मार्ट असला, बुध्दिचा वापर करण्याची क्षमता असलेला असला तरी, तो शेवटी यंत्रच ना.”
“अगदी बरोबर”,आईने बाबांची री ओढली.
“पण बाबा, या स्मार्टी रेफ्रिजरेटरला, डीप लर्निंगचं वरदान मिळालय, कृत्रिम बुध्दीमत्तेच्या रुपानं. त्यामुळे तो स्वत: विचार करु शकतो. आपलं निरीक्षण करु शकतो. त्यातून त्याला विश्रांती म्हणजे काय? हे कळू शकते. मग विश्रांती करण्यासाठी काय करावं लागतं, हे तो त्याच्या डीप लर्निंगमुळे शिकू शकतो. शिवाय विश्रांतीमुळे आपण ताजतवाणं होतो. आपली कार्यक्षमता वगैरे वाढते असं, आपण म्हणतोच ना. त्यालाही ते कळेलच की. मग त्याने अधिक ताजतवाणं होण्यासाठी, एखादे दिवशी ठरवलंच की आपली मालक मंडळी जशी विश्रांती घेतात तशी आपणही घेऊया. आणि त्याने पंधरा मिनिटे स्वत:ची यंत्रणा बंद केली. त्याच पंधरा मिनिटात भाजीपाल्याच्या पिशवीतली अळी हळूच बाहेर पडून दुधाच्या भांड्यात गेली आणि त्याने तिकडे दुर्लक्षच केलं तर?
“म्हणजे?” आईने विचारलं.
“अगं, त्याने एखादे दिवशी सगळी माहिती तुम्हाला दिलीच नाही. मोजकीच माहिती दिली. समजा, त्याने पालकाबद्दल काहीच सांगितलं नाही.”
“तर, त्याने काय होईल?
“अगं, रात्री पालक पनीर करायचय, याचं प्लॅनिंग करुन तू घरी येशील, नि बघते काय तर पालक खराब झालेला. कढी करायचीय पण या पठ्ठयाने, तू सूचना देऊनही दह्याचं विरजणच घातलं नाही.”
“अरे हा, कल्पनाविस्तार झाला?” बाबा म्हणाले. पण टिल्लूच्या डोक्यात वळवलेल्‍या किड्याने त्यांनाही विचार करायला भागच पाडलं. कारण काही दिवसांपूर्वी एसआरकेनं केलेला लोच्या हा टिल्लूच्या कल्पनाविस्तारावर शिक्कामोर्तब करणारा होता.
“मग टिल्लूराव, यावरचा काही स्मार्ट, उपाय सुचतो का तुम्हाला.” बाबांनी विचारलं.
“बाबा, तुम्ही हसू नका, पण आपण या स्मार्ट एसआरकेवर लक्ष ठेवण्यासाठी एक सूपर स्मार्ट अलेक्सा आणूया का? याच्यावर देखरेख ठेवणं, एवढंच तिचं प्रोग्रॅमिंग करायला लावू किंवा तिच्यात ॲल्गॉरिदम टाकायला सांगू ,एआय कंपनीला. ही अलेक्सा या स्मार्ट रेफ्रिजरेटवर देखरेख ठेऊन, त्याने काही गडबड करण्याचा प्रयत्न केला तर आपणास सावध करेल? त्यामुळे लगेच तुम्हाला हालचाल करता येईल. माझ्यावर देखरेख ठेवण्यासाठी तुम्ही लहानपणी घरात सीसीटीव्ही लावला होताच ना. आता तसच काम ही अलेक्सा करेल.”
“म्हणजे थोडक्यात काय? स्मार्ट रेफ्रिजरेटरसाठी स्मार्ट चौकिदार म्हणायचा?” आई हसून म्हणाली.
बाबांनी हसून प्रतिसाद दिला. आपल्याला बुवा फारच भारी सुचतं, या कल्पनेनं टिल्लूने मनातल्या मनात स्वत:चच कौतुक केलं.
सुरेश वांदिले
9324973947