रॉबिन्सन मामा सुतकी चेहऱ्यानं डोळे मिटून एक पाय मस्तकावर फिरवत असल्याचं मार्गारेट मावशीनं बघितलं. मामा नेहमीसारखा उत्साही वाटत नव्हता. त्याच्या चेहऱ्यावरील रया गेली होती. मार्गा मावशीने आधी हलकेच त्याच्या उजव्या कानाचा चावा घेतला तरी मामा ढिम्मच राहिला. आपली जरासुध्दा रॉब्या दखल घेत नाही हे बघून मार्गा मावशीला राग आला. या रागारागात तिने मामाला जोरदार थप्पड मारली.
“ओेय ओय, मेलो मेलो, वाचवा वाचवा,” म्हणत मामाने खाडकन डोळे उघडले. समोर मार्गा मावशी बघून काय घडलं, हे त्याच्या लक्षात आलं.
“तुला काही दयामाया नाही का, मावशे?”
“तुझ्यावर दयामाया दाखवायला मी माया-वती नाही, मै मार्गां हू. मार्गा जेव्हा चिडते, मगच ती भिडते. समझे क्या भिडूभाय.”
“अगं पण मावशे, तू माझ्यावर चिडली कशापायी? आज, तुझीतर खोडसुध्दा काढली नाही मी.” मामा वैतागून म्हणाला.,
“रॉबेटल्या, मी इतक्या प्रेमाने तुला भेटायला आले तरी, तुला काही खबरबात नाही. चेहरा पाडून बसलेला. कानाला चावा घेतला तरी ढिम्म! मग कां सटकणार नाही, माझ्या मेंब…”
“मेंब? अगं मावशेबाय मला कळेल असं बोल ना. हे मेंब फेंब काय चाललय तुझं? आधीच माझं डोकं ठणकतय सकाळपासून. त्यात तुझी ही कटकट. आतातर पुरता भेजा फ्राय झालाय. डोक्यात ॲटमबॉम्ब झालाय. कधी फुटेल सांगता यायचं नाही.”
“सॉरी डिग्रू, मला कसं कळणार तुझं डोकं दुखतेय ते? पण, आता डोण्ट वरी, मै हुं ना. अशी जाते नि अशी येते. पळून जाऊ नकोस.” असं मामाला दरडावून मावशी घरात पळाली.
काही वेळाने तिने तोंडात पकडून एक बॉटल आणली. झाकण उघडलं. त्यात मामाचा एक पाय टाकला. त्या बॉटलमध्ये मलमासारखं काहीतरी होतं. त्यासह मामाचा पाय बाहेर काढला. त्याच्या मस्तकावर ते मलम लावण्यासाठी मदत केली. मस्तकावर मलम लावताच मामाचं डोकं दुखणं बंद झालं. मावशीने त्याच्यापुढे बॉटल धरुन त्याला वास घ्यायला सांगितलं. मामाने तसं केलं. त्या वासाने मामाला आणखीनच बरं वाटलं. मावशी जादुगरच असली पाहिजे असं वाटून त्याने मावशीची पप्पी घेतली. थँक्यूही म्हंटलं.
“मावशे, तू फार भारी आहेस बाँ. ही काय जादू आणलीस गं?” बॉटलकडे बोट दाखवत मामानं विचारलं.
“माम्या, याला पेनबाम म्हणतात. आपली मालकीनबाई, त्यांचं डोकं दुखलं की हेच मलम लावतं, हे मी बरेचदा बघितलं होतं.”
” म्हणजे या माणसांचंसुध्दा डोकं दुखतं म्हणायचं.”
“माम्या, ते सगळ्यांचच दुखतं.”
“हे डोकं कां दुखत असावं गं मावशे?”
“माझं डोकं दुखवणार नसशील तर सांगते मी सारं.” मावशी म्हणाली.
“तुझ्या डोक्याची शप्पथ.” मामा, मार्गा मावशीच्या डोक्यावर एक पाय ठेवत म्हणाला.
“तर मामू, जेव्हा आपल्याला कोणत्याही कारणानं वेदना होतात, तेव्हा त्याचा संदेश क्रेनियल नर्व्ह, हा मध्यवर्ती मज्जातंतू मेंदूकडे पाठवतो.”
“हो का? म्हणजे नाक, कान, दात, डोळा यात कुठेही वेदना झाली तर हा क्रिमिनल नर्व्ह नसती उचापत करतो म्हणायचा. “
“मामेटल्या, क्रिमिनल नाही, क्रेनियल नर्व्ह.” मावशी ओरडली.
“ओके ओके, मावशे आगे बढो.”
“मामू, मेंदूकडे असा वेदनेचा संदेश गेला की त्याला वाटतं, आपल्या कपाळाच्या आसपास या वेदनचं मूळ आहे.”
“वा वा, त्याला तसं वाटलं की आपल्या चेहऱ्यावर ते उमटतं.”
“हुषार हो माझ्झा मामू!” मावशीने लाडाने, मामाशी मिशी ओढत त्याचं कौतुक केलं.
“कधी कधी, आपण गोंगाटाला किंवा धडाडधूम आवाजाने घाबरतो.”
“मावशे, आपणच नाही, हा सो कॉल्ड बहादूर माणूसही घाबरतो नि कान झाकून घेतो.”
“अगदी बरोबर, हा धडाडधूम आवाज सहन न झाल्यानं कानाच्या आतल्या भागात कंपन निर्माण करणारी छोटी छोटी हाडं थकतात. माणसाला होणाऱ्या सर्दीमुळे आतल्या स्नयूवर ताण पडतो. प्रचंड वजन उचललं किंवा एकाच बाजूवर खूप वेळा झोपल्यास मानेचे स्नायू आखडतात. त्यामुळे स्नायूंचे आकूंचन-प्रसरण सुलभतेनं होत नाही. मी जेव्हा मासोळीवर ताव मारते तेव्हा माझ्या दाताच्या फटीत काटा अडकतो. त्यामुळे दाताच्या मुळाशी असलेल्या मज्जातंतूवर दाब येतो. जितका वेळ हा काटा तिथे राहतो, तितका वेळ दाब येतच राहतो. याचा त्रास मज्जातंतूला होतो. हा मानव हातात पुस्तक घेऊन बराच वेळ वाचतो. वाचण्यात रमून गेल्यानं, प्रकाश कमी झाला तरी त्याच्या लक्षात येत नाही. त्यामुळे त्याच्या डोळयाचे स्नायू थकतात. डोळयावर ताण येतो. काही वेळाने तो असह्य होतो.”
“अच्छा तर, डोकेदुखीचं असं गणित आहे म्हणायचं.”
“अगदी बरोबर.”
“पण मावशे, या पेन को फेनबाममुळेच डोकं दुखण कां थांबतं?”
“तसं नाही रे. हे पेनबाम मेंदूकडे जाणारे वेदनेचे संदेश दाबतात. त्यामुळे दुखणं थांबल्यासारखं वाटतं.”
“आँ! वाटतं म्हणजे? दुखणं खरोखर थांबलेलं नसतं का? ” मामाने आश्चर्यानं विचारलं.
“माम्या, वेदनचं मूळ कारण तसच राहतं. त्यामुळे पेनबामचा प्रभाव कमी झाला की पुन्हा डोके दुखू लागतं.”
“आँ!”
“हाँ!”
“म्हणजे माझंसुध्दा पुन्हा तसंच घडणार की काय?”मामा चेहरा पाडून म्हणाला.
“डोण्ट वरी माम्या, मै हुं ना.”
“तू काय करणार? तू माझं डोकं खाणार नि ते करताकरता मला गट्टम करण्याच्या स्वप्नात रममाण होणार.”
“रॉब्या, आगावूपणा करू नकोस. मला जे करायचं असेल ते मी वेळ आली की करेनच, पण तू आता आधी शांत झोप घे. विश्रांती घे. चिजफिजच्या चोरीमारीसाठी पळापळ करु नकोस. तुझ्या खाण्यापिण्याची सगळी व्यवस्था मी करते. पूर्ण विश्रांती, हाच डोकेदुखीवरचा खात्रीचा उपाय. समजलं?”मावशी म्हणाली.
मामाने काहीच उत्तर दिलं नाही. मावशीने संपूर्ण विश्रांती घे आणि खाण्यापिण्याची व्यवस्था करते म्हंटल्यावर मामाने कधीचेच डोळे मिटले नि तो घोरुही लागला. मावशीने प्रेमाने त्याच्याकडे बघितलं. थोड्यावेळ पंजाने त्याला थोपटलं. मामा गाढ झोपी गेल्याचं लक्षात आल्यावर त्याच्यासाठी पापलेट कुठे मिळेल यासाठी डोके खाजवू लागली.
सुरेश वांदिले