भविष्यात बँकिंग व्यवहार गरजेचे राहतील, बँका नव्हे, असे वक्तव्य, मायक्रोसॉफ्टचे संस्थापक श्री बिल गेट्स यांनी नुकतेच केले आहे. हेच वक्तव्य त्यांनी २५ वर्षापूर्वीही केले होते. तेव्हा त्यांना हसण्यावारी नेण्यात आले. मात्र गेल्या २५ वर्षात माहिती तंत्रज्ञानाने घेतलेल्या विस्मयकारक झेपीमुळे श्री गेट्स यांचे म्हणणे वास्तवात येण्याची चिन्हे दिसू लागली आहेत. त्यांच्या वक्तव्याचा विस्तार केला तर असे म्हणतात येईल की व्यवहार आवश्यक आहेत, दलाल नाहीत. ताळेबंद आवश्यक आहे पण अकाउंटटन्सी गरज गरज नाही. पैशाचे व्यवहार आवश्यकच आहेत पण पैसा नाही. ब्लॉकचेन तंत्राच्या आगमनाने ही बाब वास्तवात येण्याची स्थिती दिसू लागली आहे. पैसा किंवा वित्तीय व्यवहारांमध्ये बिटकॉइन या तंत्राच्या आगमनाने पारंपरिक वित्तीय व्यवस्था बदलण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.
वित्तीय व्यवस्थेच्या केंद्रस्थानी आधुनिक तंत्रज्ञान घट्टरीत्या जाऊन बसले आहे.
पॉलिसी बाजार, मोबिकविक, इनक्रेड, मनीट्रॅप या वित्तीय व्यवस्थेतील नव्या स्टार्टअप कंपन्यांनी पैशाच्या व्यवहाराला ऑनलाइन पध्दतीची जोड देऊन नवे वळण आणि दिशा दिली आहे. वित्तीय क्षेत्रात त्यामुळे नव्या करिअरच्या संधी निर्माण होत आहेत. फिनटेक सारख्या तंत्र कौशल्यास हस्तगत करणाऱ्या उमेदवारांसाठी वेगवेगळया करिअर संधी दार ठोठाऊ लागल्या आहेत.
नवे तंत्र,नवी संधी
दलाल स्ट्रीटवरील गोंगाट आणि वित्तीय गोंधळ हा नव्या संगणकीय तंत्र आणि कौशल्यामुळे जवळपास संपल्यात जमा आहे. अमेरिकेतील वालस्ट्रीट वरील ७० टक्के आणि भारतातील दलाल स्ट्रीलवरील ५० टक्के व्यवहार हे संगणकाच्या सहाय्याने केले जातात. सेक्युरिटीज ॲण्ड एक्स्जेंच बोर्ड ऑफ इंडिया – सेबीच्या, निरीक्षणानुसार गेल्या पाच वर्षात ६ हजाराहून अधिक ब्रोकर्स आणि २५ हजारांहून अधिक सबब्रोकर्सना आपले दुकान बंद करावे लागले आहे. बरेच ग्राहक हे ऑनलाइन स्टॉक व्यवहार करु लागले आहेत. झिरोधा सारख्या कंपन्या जवळपास शून्य कमिशन घेऊन शेअरची खरेदी-विक्री करण्यासाठी सेवा सल्ला द्यायला लागली आहे. या घटकांमध्ये पारंपरिक दलालांच्या व्यवसायावर टाच आली आहे.
तंत्रज्ञानाच्या या सुनामित पारंपरिक अकाउंटन्सी वाहून जाण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. झोहो बूक्स किंवा क्विक बूक्स या सारख्या, हिशेबाची ताळमेळ करणाऱ्या सॉफ्टवेअर्समुळे पारपरिंक हिशोब, खातेवही, लेखांकन, जमाखर्च, पावत्या या घटकांचे अस्तित्व संपुष्टात येण्याची चिन्हे दिसू लागली आहेत.
कृत्रिम बुध्दीमत्तेची जोड देण्यात आलेल्या क्झिरो किंवा इनट्यूट सारखे अकाउंटिंग सॉफ्टवेअर हे बँकेतील ताळमेळाच्या प्रकरणाची हाताळणी, जमाखर्चाच्या पावत्यांची वर्गवारी करणे, धोक्याचे विश्लेषण, मानवी चुका टाळून गैरव्यहारास आळा घालणे अशी कामे करण्यास सक्षम झाली आहेत.
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानामुळे बँकर्स व बँकिंगव्यस्थेला विकसित राष्ट्रांमध्ये तडे जाऊ लागले आहेत. जगातील कोणत्याही प्रदेशातील व्यक्तिसोबत सुरक्षितरीत्या ब्लॉकचेन तंत्राद्वारे व्यवहार करणे सुलभ झाले आहे. जगात पसरलेल्या संगणकीय जाळयामुळे या व्यहारातील ब्लॉक हे टप्प्याटप्यांवर तपासले जात असल्याने हा व्यवहार सुरक्षित समजला जातो. या व्यवहाराच्या माध्यमातून कोणत्याही बँकेच्या मध्यस्थीशिवाय संपत्तीचे हस्तांतरण, उद्योजकांना कर्ज वितरण सुलभ झाले आहे.
आधुनिक तंत्रज्ञानामुळे जुन्या पारंपरिक वित्तीय कार्यशैलीच्या पध्दती कालबाह्य होत आहेत. तंत्रज्ञानामुळे एकच क्रिया वारंवार करण्याची गरज संपुष्टात आली आहे. त्यामुळे वेळेची बचत होऊन व्युहात्मक विचारसरणीचा विकास करणे शक्य झाले आहे. एटीएम, पैशाचे व्यवहार करणारे ॲप्स, ब्लॉकचेन आणि संगणकीय स्टॉक्स यामुळे वित्तीय मनुष्यबळ हा अधिक महत्वाच्या बाबींवर व व्युहनीतीवर लक्ष केंद्रित करु शकतो. अधिकाधिक नफा कसा मिळवता येईल, अधिकाधिक ग्राहकांना कसे आकर्षित करता येतील याअनुषगांने कार्यपध्दतीचा विकास आणि अंमलबजावणी करता येणे शक्य होऊ शकते.
करिअर संधी
वरील बाबी लक्षात घेता पुढील काही करिअर संधी भविष्यात निर्माण होऊ शकतात. (१) स्ट्रेटेजिक फायनांशिअल ॲनालिस्ट – कृत्रिम बुध्दिमत्तेची जोड दिलेल्या सॉफ्टवेअरने तयार केलेल्या वित्तीय ताळेबंदाचे विश्लेषण करुन व्यवसायासाठी आवश्यक ठरु शकणाऱ्या सक्षम बाजूचे निर्धारण करणे आणि संभाव्य आव्हानांची मांडणी करणे ही कामे या तज्ज्ञास करावी लागू शकतात.
(२) टेक्नॉलॉजी किंवा डिजिटल मॅनेजर्स – नव्या तंत्रनाज्ञानाचा कंपनीच्या फायद्यासाठी अधिकाधिक वापर करणे, कंपनीच्या डिजिटल रुंपातरणाची संपूर्ण काळजी घेणे, ऑनलाइन ग्राहकांना सर्वोत्कृष्ट सेवा प्रदान करणे, ही कामे या मनुष्यबळास करावी लागतात.
(३) ॲप डेव्हलपर्स – हे सॉफ्टवेअर तंत्रज्ञ ग्राहकांना उपयुक्त ठरतील अशी, कर्ज घेणे सुलभ करणारे ॲप, शेअर – खरेदी विक्रीचा सल्ला देणारे ॲप, गुंतवणुकीच्या संधीबाबत सल्ला देणाऱ्या ॲप्सची संकल्पना विकसित करणे, त्याचे डिझाइन करणे आणि ते प्रत्यक्षात अस्तित्वात आणणे यासाठी हे मनुष्यबळ कार्यरत असते.
(४) सायबर सेक्यिुरिटी प्रोफेशनल्स -वित्तीय सॉफ्टवेअरमध्ये घडणाऱ्या भानगडिंचा शोध घेण्याचे तंत्र आणि कौशल्य या तज्ज्ञांनी प्राप्त केले असते.
(५) फायनांशिअल सर्व्हिस सेल्स पिपल- आर्टिफिशिअल बुध्दिमत्तेच्या तांत्रिक क्रांतीच्या काळात या तज्ज्ञांचा चांगली मागणी राहू शकते. मानवी मनाच्या अंतरंगात शिरुन त्याला अधिकाधिक गुंतवणूक करण्यास वा पैसा खर्च करण्यास सांगण्याचे कसब हे अद्याप कृत्रिम बुध्दिमत्तेला जमलेले नाही. त्यामुळे ग्राहकांना संवाद व समजवण्याच्या कौशल्याचा वापर करणाऱ्या मनुष्यबळाची मागणी पुढील काळात वाढू शकते.
(६) पोर्ट फोलिओ मॅनेजर्स – उच्च नक्त मूल्य असणाऱ्या किवा हाय नेट वर्थ इंडिव्हिज्युअल्स किंवा कंपन्या यांना, धोके स्वीकारण्याची त्यांची क्षमता लक्षात घेऊन गुंतवणुकीचे विविध मार्ग सुचवणे आणि त्यांच्या गुंतवणुकीची संपूर्ण काळजी घेणे ही कामे या तज्ज्ञास करावी लागतात. शेअर खरेदी- विक्री व्यवहारात असणारे दलाल आणि गुंतवणूक सल्लागार यांचे हे आधुनिक अवतार होत.
(७) इन्व्हेस्टमेंट बँकर्स– कंपन्यांना व्यवसाय वृध्दीसाठी लागणारी गुंतवणूक आकर्षित करण्यासाठी सहाय्य करणे, कंपनीकडे गुंतवणूक आकर्षित करण्यासाठी नाविन्यपूर्ण बाबींचा वापर करणे ही कामे या तज्ज्ञास करावी लागतात. कंपनीला गरज असणाऱ्या भविष्यवेधी गुंतवणुकदाराचा शोध घेउुन त्याला कंपनीमध्ये गुंतवणूक करण्यास बाध्य करण्याचे कार्यही हा तज्ज्ञ करतो. एखाद्या मध्यम श्रेणीच्या कंपनीला मोठ्या कंपनीतील विलिनीकरणासाठी मदत करतो. वित्तीय करारमदार करण्याची क्षमता – तंत्र आणि कौशल्यप्राप्त उमेदवारांसाठी हे क्षेत्र विविधांगी संधी उपलब्ध करुन देते.
सुरेश वांदिले