आयआयटी प्रवेशाचा “डिझाइन” मार्ग!

आयआयटी प्रवेशाचा “डिझाइन” मार्ग!

१२ वीनंतर विविध ज्ञानशाखेतील संबधित शैक्षणिक वर्षातील प्रवेश प्रकिया संपत नाही, तोच दरवर्षी ऑक्टोबर महिन्यात आयआयटी मुंबईच्या अंतर्गत कार्यरत असलेल्या इंडस्ट्रिअल डिझाइन सेंटर(आयआयटी-आयडीसी-स्कूल ऑफ डिझाइन)च्या, बॅचलर ऑफ डिझाइन या अभ्यासक्रमाच्या पुढील शैक्षणिक वर्षाच्या प्रवेश प्रक्रियेची घोषणा केली जाते, आणि यानंतर एकापाठोपाठ एक राष्ट्रीय स्तरावरील शैक्षणिक संस्थाच्या पदवी अभ्यासक्रमांच्या प्रवेश प्रकियेच्या जाहिराती यायला सुरुवात होते.

२०२५ या शैक्षणिक वर्षासाठी, आयआयटी-आयडीसी-स्कूल ऑफ डिझाइनची प्रवेश प्रकिया सुरु झाली असून, नियमित शुल्कासह अर्ज भरण्याची शेवटची तारीख ३१ ऑक्टोबर २०२४ आहे.लेटफीसह ८ नोव्हेंबर २०२४ पर्यंत अर्ज करता येईल.

या अभ्यासक्रमाच्या प्रवेशासाठीची परीक्षा १९ जानेवारी २०२५ रोजी घेतली जाईल. ही परीक्षा, अंडर ग्रॅज्युएट कॉमन एंट्रस एक्झामिनेशन फॉर डिझाइन म्हणजे यूसीड (UCEED) यानावाने ओळखली जाते. ७ मार्च २०२५ रोजी निकाल घोषित केला जाईल.

या परीक्षेच्या गुणांवर आधारित स्कूल ऑफ डिझाइन, मुंबई सोबतच आयआयटी गौहाटी, आयआयटी दिल्ली, आयआयटी हैदराबाद, आयआयटी रुरकी मधील डिपार्टमेंट ऑफ डिझाइन मधील डिझाइन अभ्यासक्रम आणि आयआयटीडीएम (इंडियन इं‍‍स्टिटयूट ऑफ इन्फॉर्मेशन टेक्नॉलॉजी, डिझाइन ॲण्ड मॅन्युफॅक्चुरिंग) जबलपूर येथील पदवीस्तरीय डिझाइन (अभिकल्प) अभ्यासक्रमाला प्रवेश मिळू शकतो.

स्वप्नपूर्तीची संधी

देशात अनेक ठिकाणी आयआयटी असल्यातरी मुंबई आयआयटीमध्ये प्रवेश मिळावा असे स्वप्न पदवी, पदव्युत्तर पदवी आणि पीएचडी करु इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांचे असते. विज्ञान शाखेतील १२ वी झालेल्या विद्यार्थ्यांचे हे स्वप्न पदवी, पदव्युत्तर पदवी आणि पीएचडी या तिनही स्तरावर साकार होऊ शकते. पण वाणिज्य आणि कला शाखेतील १२ वी विद्यार्थ्यांची आयआयटी मुंबईत शिकण्याची स्वप्नपूर्ती होण्याची संधी “यूसीड“ या परीक्षेद्वारे मिळू शकते. कारण या शाखेतील विद्यार्थ्यांना या परीक्षेला बसता येते.

अर्हता-

(१) गणित, भौतिकशास्त्र आणि रसायनशास्त्र या विषयासह १२ वी विज्ञान परीक्षा देणारे वा उत्तीर्ण झालेले विद्यार्थी  सहाही आयआयटी मधील  डिझाइन अभ्यासक्रम आणि आयआयटीडीएम मधील डिझाइन अभ्यासक्रमासाठी अर्ज करु शकतात.

(२) गणित, भौतिकशास्त्र आणि रसायनशास्त्र हे विषय न घेता १२ वी विज्ञान, वाणिज्य, कला आणि मानव्यशाखेतील विद्थ्यार्थी हे आयआयटी- मुंबई, आयआयटी हैदराबाद आणि आयआयटी दिल्लीच्या डिझाइन अभ्यासक्रमांसाठी अर्ज करु शकतात.

(३) आयआयआयटीडीएम- जबलपूर या संस्थेतील अभ्यासक्रमांसाठी १२ वीमध्ये विज्ञान शाखेत भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि गणित/जीवशास्त्र हे विषय घेतलेले विद्यार्थी अर्ज करु शकतात.

(४) आयआयटी गौहाटी आणि रुरकी- या संस्थेतील अभ्यासक्रमांसाठी १२ वीमध्ये विज्ञान शाखेत भौतिकशास्‍त्र, रसायनशास्त्र आणि गणित हे विषय घेतलेलेच विद्यार्थी अर्ज करु शकतात. (विज्ञान शाखेत भौतिकशास्‍त्र, रसायनशास्त्र आणि गणित हे विषय न घेतलेले व कला, वाणिज्य आणि मानव्य शास्त्र हे विषय घेतलेले विद्यार्थी आयआयटी गौहाटी आणि रुरुकीच्या डिझाइन अभ्यासक्रमसाठी अर्ज करु शकत नाही.) कला, वाणिज्य किंवा विज्ञान या पैकी कोणत्याही शाखेतील १२ वी परीक्षेत किमान गुणांसह उत्तीर्ण.

परीक्षा केंद्रे-  नागपूर, पुणे आणि मुंबई या केद्रांचा समावेश आहे.

अशी असते परीक्षा-

या परीक्षेमध्ये तीन तास कालावधीचा पेपर असतो. यामध्ये “पार्ट ए” आणि “पार्ट बी” असे दोन भाग असतात. या पेपरची भाषा इंग्रजी असून ही परीक्षा संगणक आधारित म्हणजेच कॉम्प्युटर बेस्ड आहे. पेपर ३०० गुणांचा असतो.

पार्ट ए-

(या भागात, सेक्शन ए ,सेक्शन बी आणि सेक्शन सी असे तीन उपविभाग असतात. या भागात दोनशे गुणांचे प्रश्न विचारले जातात. कालावधी दोन तास.)

सेक्शन ए– न्युमरिकल म्हणजेच संख्यात्मक प्रश्न. यात प्रश्नाचे उत्तर एखादी संख्या असते. या प्रश्नांसाठी कोणतेही पर्यायी उत्तरे दर्शवली जात नाहीत. संगणक पडद्यावरील व्हर्च्युअल (आभासी) कीबोर्डाचा (कळफलक) उपयोग करुन अचुक उत्तर नोंदवावे लागते.

सेक्शन बी – मल्टिपल सिलेक्ट म्हणजे बहुपर्यायी प्रश्न. याभागात प्रत्येक प्रश्नाच्या उत्तरासाठी चार पर्याय दिले जातात. यापैकी एक किंवा अधिक अचुक उत्तर राहू शकते.

सेक्शन सी – मल्टिपल चॉइस प्रश्न. याभागातही प्रत्येक प्रश्नाच्या उत्तरासाठी चार पर्याय दिले जातात. मात्र यामध्ये एकच अचुक उत्तर असते.

पार्ट बी

या भागात विद्यार्थ्याचे चित्रांकन (ड्राईंग/स्केचिंग) कौशल्य तपासण्यासाठी ५० गुणांचा आणि अभिकल्प (डिझाइन)कल तपासण्यासाठी ५० गुणांचा प्रश्न विचारला जातो. हे प्रश्न संगणकावर येतात. त्यांची उत्तरे, पर्यवेक्षकांनी दिलेल्या उत्तरपत्रिकेत सोडवावी लागतात. या भागातील प्रश्न सर्व विद्यार्थ्यांनी सोडवणे अत्यावश्यक आहे. कालावधी एक तास.

अभ्यासक्रम

सर्व शाखेतील विद्यार्थ्यांना या परीक्षेला बसता येत असल्याने पेपरची रचनासुध्दा तशीच केली जाते. परीक्षेमध्ये ढोबळमानाने पुढील घटकांवर प्रश्न विचारले जाऊ शकतात.

(१) दृष्यात्मक संकल्पना समजण्याची क्षमता- यामध्ये चित्र, आकृती यावर आधारित प्रश्न विचारले जातात. टूडी आकार किंवा थ्रीडी वस्तुंमधील बदल, सुधारणा किंवा परस्परसंबंध याविषयी विद्यार्थ्यांच्या आकलन क्षमतेची चाचपणी अशा प्रश्नांद्वारे केली जाते. दैनंदिन जीवनातील यांत्रिकी आणि शास्त्रीय संकल्पना यांचे ज्ञान.

(२) प्रात्यक्षिक आणि शास्त्रीय ज्ञान- दैनंदिन जीवनातील विविध वस्तू आणि शास्त्रीय तत्वाची माहिती.

(३) निरीक्षण आणि अभिकल्प संवेदनशीलता- सामान्य वस्तू, व्यक्ती, घटना, परिस्थिती यामध्ये दडलेल्या गुणांचा शोध घेणे, त्याविषयी विश्लेषाणात्मक विचारमंथन व निरीक्षण कौशल्य आणि संवदेनशीलतेची क्षमता. काही विशिष्ट बाबींकडे विशेष लक्ष पुरवून त्यांचे विश्लेषण, कारणमीमांसा, वर्गीकरण आणि भविष्यवाणी करण्याची क्षमता, दृष्यात्मक गुणधर्म आणि कलात्मक परिणाम यामधील सूक्ष्म फरक ओळखण्याची क्षमता.

(४) पर्यावरण आणि समाज– हवामान, लोकसंख्या, पाणी, प्रदूषण, वनस्पती , नैसर्गिक संसाधने यासारख्या पर्यावरणीय घटकांबाबत सर्वसाधारण समज किंवा आकलन. या सर्व घटकांचे वस्तू, प्रतिमा आणि  पायाभूत सुविधा यांच्या अभिकल्पावर  होणारे परिणाम, अभिकल्पासंदर्भात सामाजिक आणि सांस्कृतिक संबंधांबाबत जाणिवजागृती, अभिकल्पित कलाकृतींचा इतिहास, पर्यावरणदृष्ट्या टिकावू आणि सामाजिक जबाबदारीची जाणिव असलेले अभिकल्प, कला, साहित्य आणि शिल्पकलेचा इतिहास.

(५) विश्लेषणात्मक आणि तार्किक कारणमीमांसा – दिलेल्या  गुणात्मक आणि संख्यात्मक माहितीचे विश्लेषण आणि तार्किक विश्लेषणाची क्षमता, दिलेल्या माहितीतील अभिकल्प नमूने ओळखण्याचे कौशल्य. मत प्रदर्शित करणे, वादविवाद करणे किंवा सुयोग्य निकषांच्या बाजूने उपाययोजना करण्याचे कौशल्य, दडवलेल्या बाबी वा कल्पनांचा शोध घेण्याची क्षमता, त्यासंदर्भातील निष्कर्षासाठीचे पुरावे किंवा युक्तिवाद शोधण्याची क्षमता. छोट्या उताऱ्यातील माहितीचा उपयोग करुन दिलेल्या उत्तरांमधून सर्वाधिक अचूक उत्तर शोधण्याची तार्किक क्षमता. माहिती विश्लेषण .

 (६) भाषा आणि सर्जनशीलता – इंग्रजी भाषेचा उपयोग व आकलनाच्या अनुषंगाने भाषा आणि सर्जनशीलक्षमता, वाचन कौशल्य, इंग्रजी व्याक्रणाचे ज्ञान, वेगळया व नाविन्यपूर्ण सर्जनशील पर्यायांचा शोध घेण्याची व विचार करण्याची क्षमता, दृष्यात्मक साम्य, रुपके, चिन्हे आणि प्रतिके यांचा उपयोग करण्याची क्षमता, व्यामिश्रता समजून घेण्याची क्षमता,

संपर्क -इंडस्ट्रिल डिझाइन सेंटर-स्कूल ऑफ डिझाइन,आयआयटी मुंबई-४०००७६, दूरध्वनी-०२२-२५७६४०६३,संकेतस्थळ- https://www.uceed.iitb.ac.in,ईमेल- uceed@iitb.ac.in

०००

खासगी संस्था

पुढील काही खाजगी संस्था सुध्दा यूसीडमधील गुण प्रवेशाच्या प्राथमिक फेरीसाठी ग्राह्य धरतात –

(१) सृष्टी मनिपाल इंस्टिट्यूट ऑफ आर्ट, डिझाइन ॲण्ड टेक्नॉलॉजी – बेंगळुरु, (२) अलायन्स युनिव्हर्सिटी- बेंगळुरु, (३) आरव्ही युनिव्हर्सिटी- बेंगळुरु, (४) जे.के. लक्ष्मीपत युनिव्हर्सिटी- जयपूर, (५) नेताजी सुभाष युनिव्हर्सिटी ऑफ टेक्नॉलॉजी,डिपार्टमेंट ऑफ डिझाइन- नवी दिल्ली, (६) फूटवेअर डिझाइन आणि डेव्हलपमेंट इंस्टिट्यूट, (७) फ्लेम युनिव्हर्सिटी-पुणे, (८) प्रेसिडेंसी युनिव्हर्सिटी-बेंगळुरु, (९) एमआयटी आयडी इंदौर- अवंतिका युनिव्हर्सिटी, (१०) सीइपीटी युनिव्हर्सिटी-अहमदाबाद,      (१०) व्हीआयटी स्कूल ऑफ डिझाइन -वेल्लोर, (१२) आर्च कॉलेज ऑफ डिझाइन ॲण्ड बिझिनेस -जयपूर, (१३) ओ.पि.जिंदाल ग्लोबल युनिव्हर्सिटी-सोनपत, (१४) नवरचना युनिव्हर्सिटी-गुजरात, (१५) आयोजन स्कूल ऑफ आर्किटेक्चर-जयपूर, (१६) सिम्बॉयसीस स्कूल ऑफ डिझाइन, आर्किटेक्चर ॲण्ड प्लॅनिंग-नागपूर, (१७) शिवनादर युनिव्हर्सिटी- दिल्ली एनसीआर,  (१८) डी.वाय.पाटील स्कूल ऑफ डिझाइन -पुणे,  (१९) लव्हली प्रोफेशनल युनिव्हर्सिटी- फगवाडा (पंजाब), (२०) आयटीएम स्किल्स युनिव्हर्सिटी- नवी मुंबई, (२१) दिल्ली टेक्नॉलॉजीकल युनिव्हर्सिटी – दिल्ली, (२२) युनिव्हर्सिटी ऑफ पेट्रालिअम ॲण्ड एनर्जी स्टडीज-देहरादून, (२३) वर्ल्ड युनिव्हर्सिटी ऑफ डिझाइन- सोनपत दिल्ली एनसीआर, (२४) चंदिगढ युनिव्हर्सिटी ,(२५) निरमा इंस्टिट्यूट  ऑफ डिझाइन, अहमदाबाद.

०००