जीएंचा त्रास आणि ताप!
आज सकाळी सकाळी तेजोमयीनं पुस्तकांचं कपाट उघडलं. एकएक कप्पा ती बघू लागली. वरुन खाली, खालून वर असं दोनदा बघून झालं. तिचं हे पुस्तकं काढणं आणि पुन्हा ठेवणं कशासाठी चाललय? हे आईनं विचारलं.
पुस्तक बघत होते गं! तेजोमयी म्हणाली.
कुठलं पुस्तक? बाबांनी विचारलं.
जी.ए.कुलकर्णी यांचं? तेजोमयी म्हणाली. बाबा तेव्हा चहा पित होते. त्यांना ठसका येता येता राहिला.
काय म्हणालीस? बाबांनी अविश्वासानं पुन्हा विचारलं?
अहो, तिने जी.ए. कुलकर्णी यांचं पुस्तक म्हटलं. तुम्ही कां बरं असं भूत प्रगटल्यासारखं दचकलात? आई म्हणाली. बाबांना पुन्हा ठसका लागला. अलेक्झांडर द डॉगीने, बाबांकडे चमत्कारिक नजरेनं बघितलं. भूतबित काय? असे भाव त्याच्या नजरेत होते. आईने त्याचे लाड केले आणि ती स्वयंपाक खोलीत निघून गेली. अलेक्झांडर तिथेच रेंगाळत राहिला.
अगं, तुला कशाला हवं जी.ए.कुळकर्णींचं पुस्तक? बाबांनी चहा संपवत विचारलं.
कशाला म्हणजे? वाचायला! पुस्तकं वाचण्यासाठीच असतात ना बाबा? तेजोयमीनं विचारलं. अलेक्झांडरने आश्चर्यानं त्यांच्याकडे बघितलं. काय हा प्रश्न? अशा आशयाची मान आणि शेपूट त्याने हलवलं.
गप्प रे अलेक्झ्या, उगाच मध्यमध्ये करु नकोस, त्याच्याकडे रागाने बघत बाबा म्हणाले.
अहो बाबा, त्याला कां रागावता? त्याने कुठं मागितलंय जी.ए.कुलकर्णींचं पुस्तक? तेजोमयीच्या या बोलण्यावर बाबा ओशाळले.
जी.ए.कुलकर्णींच्या पुस्तकांबद्दल कधीतरी तेजोमयी विचारेल, हे बाबांनी स्वप्नात सुध्दा बघितलं नव्हतं. त्यामुळे त्यांची चांगलीच पंचाईत झाली. त्यांच्याकडे जी.ए.कुळकर्णी यांचं एकही पुस्तक नव्हतं, हे त्यांना ठाऊक होतं. त्यामुळे नाही असं उत्तर दिलं की, तेजोमयी कां नाही? हा प्रतिप्रश्न विचारणार? त्याचं आपल्याकडे काहीच उत्तर नाही, हे ठाऊक असल्यानं बाबांना आता काय करावं हे कळेना? त्यांचा चेहरा आणखी गंभीर झाला.
त्याच वेळी या खोलित पुन्हा आलेल्या आईने बाबांच्या अतिगंभीर चेहऱ्यांकडे बघून, समस्या फार गहन आहे का? असं विचारलं.
म्हणजे जी.ए.कुळकर्णी यांचं पुस्तक घरी असणं किंवा नसणं गंभीर समस्या समजायची की काय? तेजोमयी बोलून गेली.
म्हणजे तुम्ही दोघे जी.ए.कुलकर्णींच्या विहिरीत अजुनही डुंबताहात म्हणायचं? आई म्हणाली.
अगं विहीर काय म्हणतेस? जी.ए.कुलकर्णी फार मेाठे लेखक होते?
हो का?
हो का? काय करतेस आई?
हे बघ, मला सगळच काही माहीत असेल याची अपेक्षा करुन नकोस बाई. बरोबर ना रे ठोंब्या ? आईने अलेक्झांडरकडे बघत विचारलं.
अगदी बरोबर, अगदी बरोबर! अलेक्झांडरने शेपटी आणि मान हलवत प्रतिसाद दिला. तसही आईला नाही म्हणायची त्याची टाप नव्हतीच म्हणा!
बाबा अजूनही गंभीर मुद्रेतून बाहेर यायला तयार नव्हते. जी.ए.कुलकर्णी यांचं पुस्तक तेजोमयी मागतेय यावर त्यांचा विश्वासच बसत नव्हता. त्यामुळे काय बोलावं हे त्यांना सुचत नव्हतं.
अहो, आपल्या घरी पुस्तक नसेल तर, घेऊन या ना! इतकं काय त्यात ढगफुटी झाल्यासारखा चेहरा करुन बसलात ते!
अगं तसं नाही. बाबांनी तोंड उघडलं.
मग कसं?
अगं, जी.एं.कुलकर्णींचं पुस्तक तेजोमयी मागतेय, हे जरा गंभीर प्रकरण वाटतय मला?
आँ! तेजोमयीने एकदम आश्चर्य व्यक्त केलं.
म्हणजे जी.ए.कुलकर्णी यांची पुस्तकं डेंजरस आहेत का? तेजोच्या वयाच्या मुलामुलांनी वाचू नयेत अशी आहेत का? आईनं विचारलं.
अगं आई, तू जी.ए.कुलकर्णी यांनी लिहिलेलं काहीच वाचलं नाही का?
अगं, मी जी.ए.कुलकर्णींचं काय कोणत्याही कुलकर्णी, देशपांडे, सरदेशपांडे यांची पुस्तकं वाचलेली नाहीत.
तुम्ही हो बाबा?तेजोमयीनं विचारलं.
आता मात्र खरोखरच ढग फुटून आपल्यावर धोधो पाऊस पडेल आणि त्यात आपण वाहून जाऊ,असं बाबांना वाटलं. त्यांना घाम आला. त्यांनी आईस पाणी मागितलं.
आईने पाणी देत विचारलं,
अहो जी.ए.कुलकर्णी यांचा मुद्दा आला की तुम्ही कां कावरेबावरे होता?
हं! बाबांनी दीर्घ श्वास घेतला आणि सोडला.
काय करणार? खरं सांगता येत नाही आणि खोटं बोलता येत नाही.
हात्तीच्या म्हणजे मग तुम्ही, जी.ए. कुलकर्णी यांची पुस्तकं वाचली नाहीत असं सांगा की, त्यात काय घाबरण्यासारखं! एखादा भुजंग दिसल्यावर जशी अवस्था होते तसं तुमचं झालय बाबा, तेजोमयी म्हणाली.
भुजंग! हा हा हाSSS अगं, साधी पालं दिसली तरी यांना डायनोसॉर आल्यासारखा वाटतो. भुजंग म्हंटल्यावर यांना नक्कीच आठ पायांच्या ऑक्टोपसचा भास झाला असेल. म्हणूनच त्यांना बघ किती घाम आलाय ते?आई बाबांना चिडवत म्हणाली. अलेक्झांडरने गंभीरपणे बाबांकडे बघितलं.
अगं हसण्यावरी जाऊ नको, जी.ए.कुलकर्णी यांचं पुस्तक तेजोला हवं म्हणजे, मला नको नको त्या शंका आयला लागल्या आहेत.
शंका? पुस्तकासाठी कशासाठी शंका?तेजामयीनं विचारलं. बाबा असं कां बोलताहेत,याचं तिला आश्चर्य वाटलं.
पुस्तकासारख्या पुस्तकात कसली आलीय शंका? आईनं विचारलं.
पुस्तकांबद्दल शंका नाही गं? पण जीएंच्या पुस्तकांबद्दल शंका?
कां बरं? त्या पुस्तकात काय राक्षसबिक्षस दडला असतो की काय? पुस्तकाचं पान उघडातच तो बाहेर येणार नि तेजोस गिळून टाकणार? आई म्हणाली.
अगं काहीतरीच काय बोलतेस! पुस्तकात कुठे राक्षस दडू शकतो का?
राक्षस नसेल तर चेटकीण असेल?
बाबा, तुम्ही कसं काय हे सांगू शकता? तुम्ही तर पुस्तकच वाचलं नाहीत ना?
अगं बाई खरच की! म्हणजे तुम्ही माझ्याच सोबतीला म्हणायचं! आता मला वाईट वाटणार नाही.
अगं जीएंची पुस्तकं किती कठीण असतात? समजतच नाही म्हणतात?
असं कोण म्हणतं? हा सवाल तेजोमयीनं विचारलं. कुणाचही नाव सांगून उपयोग नव्हता. कारण तेजोमयीनं आणखी पन्नास प्रश्न विचारले असते. अखेर त्यांनी आपण जी.ए.कुलकर्णी यांची पुस्तकं आणून देउु हे कबूल केलं आणि सुटकेचा नि:श्वास टाकला.
०००
तेजोमयी झोपल्यावर रात्री बाबा आईस म्हणाले,
तेजोयमी गेल्याकाही दिवसात डोक्यावर वगैरे पडली होती का? असं पडल्यावर मेंदुला जखम होते आणि मग अशी व्यक्ती काहीबाही करु लागते.
अहो, तुम्हीच मला पडल्यासारखे वाटता? जीए कुलकर्णी यांचं पुस्तक तिने मागितलं तर यात कुठे आलय, तिचं पडणं? आईने नाराजी व्यक्त केली.
तसं नाही. माझ्यासारखी मोठी मोठी माणसंच जी.एंची पुस्तकं वाचायला धजत नाही तर आपली ही लहानगी म्हणते त्यांचं पुस्तकं पाहिजे. यात तुला गंभीर वाटत नाही का?
चुलीत गेलं तुमचं गंभीरबिंभीर होणं? तिला जीएंची पुस्तकं घेऊन द्यायचं असेल तर द्या. नाहीतर मीच कुठूनतरी शोधून आणते. झोपा आता. आई बाबांना किंचित रागावून म्हणाली आणि झोपी गेली.
०००
त्या रात्री बाबांना काही झोप येईना. जी.ए.कुलकर्णीं यांची पुस्तकं आपली झोप उडवतील अशी त्यांनी कल्पनाही केली नव्हती. या कडावरुन त्याकडावर होत त्यांनी कशीतरी रात्र काढली. दुसऱ्या दिवशी ते ऑफिसला न जाता, थेट तेजोमयीच्या शाळेत गेले. तिच्या वर्गशिक्षकांना भेटले. आपली शंका बोलून दाखवली.
म्हणजे तुम्हाला तेजोमयीस वेड लागलं असं म्हणायचय का? वर्गशिक्षकांनी असं विचारतच बाबा चपापलेच.
शिक्षकांना त्यांचा रागही आला. त्यांनी बाबांना मुख्याध्यापकाकडे नेले. बाबांनी तेजोयमीवर अप्रत्यक्षपणे घेतलेल्या शंकेबद्दल जेव्हा मुख्याध्यापकांना सांगितलं, तेव्हा त्यांचा चेहरा गंभीर झाला. एक पालक आपल्या मुलीला वेड लागलं असं कसं समजू शकतो? असं ते बाबांना करड्या स्वरात म्हणाले.
अहो, जीएंची पुस्तकं वाचायाला मागितली, म्हणजे काही आभाळ कोसळलं नाही ना? चांदोबा-चंपकच्या खूप खूप पलिकडचं काही एखाद्या मुलास वाचावं वाटत असेल तर त्यात वेड लागणं कुठं आलय?
मुख्याध्यापकांनी बाबांची खरडपट्टी काढली. कशासाठी आपण शाळेत आलो असं बाबांचं झालं. ते जेव्हा जायला उठले, तेव्हा मुख्याध्यापकांनी त्यांना बसायला सांगितलं. ग्रंथपालास बोलावलं. ग्रंथालयात जर जीए कुलकर्णी यांची पुस्तकं असतील तर त्यातली दहा पुस्तकं माझ्या नावावर लिहून ताबडतोब घेऊन या, असं त्यांनी ग्रंथपालास आदेशच दिला. पंधरा वीस मिनिटांनी ग्रंथपाल धापा टाकत आला. ग्रंथालयात पाच सहाच पुस्तकं होती. अगदी नवी कोरी. इतक्या वर्षात त्यांच्याकडे कुणी बघितलंही नव्हतं.
मुख्याध्यापकांनी ही पुस्तकं बाबांना दिली. ती, तेजोयमीस वाचायला द्या असं सांगितलं.
समजा तिला या पुस्तकातलं नाही समजलं तर पुन्हा पुन्हा वाचेल ना ती! तुम्हाला विचारेल. शाळेत विचारेल. कंटाळा आला तर ठेऊन देईल. पण तिला जीएंची पुस्तकं देण्याऐवजी तुम्ही तिच्या मेंदुला गंभीर आजार झाला समजता, हे तुम्हाला शोभत नाही. मुख्याध्यापक नाराजी व्यक्त म्हणाले. मुख्याध्यापकांचा कसाबसा निरोप घेऊन तेजोमीयचे बाबा पडल्या चेहऱ्याने शाळेतून बाहेर पडले.
०००
स्कूटरवरुन घराकडे येताना त्यांना रस्त्यात, डॉ राजेंद्र सरदेशमुख, मानसोपचार तज्ज्ञ अशी पाटी दिसली. तो डॉक्टर सरदेशमुखांचा दवाखाना होता. बाबांनी स्कूटरचा ब्रेक करकचून दाबला. डॉक्टरांना भेटून आपली शंका विचारायला हवी, असं बाबांना तीव्रतेनं वाटलं. बाबांना दरदरुन घाम फुटला होता. जावं की जाऊ नये या अशा विचारात ते आत गेलं. केबीनच्या बाहेर असलेल्या स्वागतकक्षातील व्यक्तिला त्यांनी भेटीची वेळ मागितली. आतमध्ये डॉक्टर एका रुग्णास तपासत होते. त्यांची तपासणी पूर्ण झाली की, बाबांचा क्रमांक होता. अर्ध्यातासानंतर बाबांना डॉक्टरांनी आत बोलावलं. आत शिरताना बाबांना खूप दडपण आलं. एसीच्या गारेगार हवेतही त्यांना घाम फुटला. त्यांची ही अवस्था बघून डॉक्टर खुर्चीतून उठले आणि त्यांनी बाबांना खूर्चीवर बसवलं. त्यांच्या टेबलवर असलेली बिसलेरीची एक लहान बॉटल दिली. बाबांचा हात इतका थरथरत होता की त्यांना बिसलेरीचं झाकणही उघडता येईना. तेव्हा डॉक्टरांनीच झाकण उघडून दिलं. बाबांनी गटागटा पाणी पिलं.
काय हो इतकं घाबरायला काय झालं? डॉक्टरांनी विचारलं. डॉक्टरांच्या या प्रश्नानं बाबांना रडू कोसळलं. डॉक्टरांनी त्यांना कसंबसं शांत केलं. थोड्यावेळ तुम्ही शांत बसा, मग आपण बोलू, असं डॉक्टरांनी बाबांना सांगून त्यांनी त्यांच्या टेबलच्या ड्रावरमधून एक पुस्तक काढलं. बाबांचं पुस्तकाकडे लक्ष गेलं, पुस्तकाच्या नावाखाली लेखकाचं नाव होतं, जी.ए.कुलकर्णी !
ते बघताच, बाबा ताडकन उभे राहिले आणि जोराने म्हणाले, म्हणजे डॉक्टर, तुम्ही सुध्दा!
या अनपेक्षित प्रश्नाने डॉक्टर गडबडलेच, तुम्हीसुध्दा म्हणजे? त्यांनी आश्चर्यानं विचारलं.
बाबा या प्रश्नाचं उत्तर देण्यासाठी थांबलेच नाहीत. गर्रकन माघारी वळले आणि तडक केबीनच्या बाहेर आले.
डॉक्टरांनी, एकदा पुस्तकाकडे आणि केबिनच्या बाहेर वेगाने जाणाऱ्या बाबांकडे बघत, वेडाच वाटतो हा गृहस्थ, असं स्वत:शी पुटपुटत जीएंच्या पुस्तकात डोकं घातलं.
०००
त्या दिवशी बाबा ऑफिसमध्ये न जाता, शहरातले जितके म्हणून पुस्तक विक्रते होते, तितक्या ठिकाणी गेले. एक-एक करत त्यांना जी.ए कुलकर्णी यांची १०-१२ पुस्तकं मिळालित. ती नवी कोरी पुस्तकं बघून सकाळपासून त्यांच्या मनावर आलेलं दडपण कमी झालं. घरी परतताना तेजोमयीस आवडणारं आईसक्रीम त्यांनी घेतलं. घरात पाऊल टाकताच त्यांनी तेजोमयीस हाक मारली. तेजोमयी आतल्या खोलित अभ्यास करत होती. आई स्वंयपाक खोलित आणि तिच्या अवतीभवती अलेक्झांडर होता. ते तिघेही लगबगीनं बाहेर आले.
तेजोमयीला बाबांनी आपल्या कवेत घेतलं आणि त्यांना रडू कोसळलं. पण लगेच त्यांनी स्वत:ला सावरलं. जी.ए.कुलकर्णी यांची नवी कोरी पुस्तकं तिच्या समोर ठेवली. आईसक्रीम दिलं.
वा वा! बाबा तुम्ही खरच ग्रेट आहात हं? तेजोमयी म्हणाली आणि त्यांना बिलगली.
अखेर जी.एं.चं भूत उतरलं म्हणायचं तुमच्या डोक्यावरचं! आई हसत म्हणाली. वातावरणातला तणाव दूर झाला. बाबांच्या चेहऱ्यावरचा ताणही कमी झाला. अलेक्झांडरने बाबांना मिठी मारुन हा ताण पूर्णच घालवला.
सुरेश वांदिले
७०१,सातवा माळा,देवराई सहकारी गृहनिर्माण संस्था,चारकोप,सेक्टर सहा,कांदिवली पश्चिम,मुंबई ४०००६७,
भ्रमणध्वनी ९३२४९७३९४७
०००