डिजिटल तुरुंग
तेजोमयीच्या बाजूच्या सदनिकेत राहणाऱ्या सपाटे काका-काकूंनी, एक मनीमँऊ आणली. गोजरी, गोबरी, घाऱ्या डोळ्यांची! राजकन्याच जणू! या मनीला बघण्यासाठी, एकेदिवशी तेजोमयी आणि तिच्या आईबाबांना, त्यांनी निमंत्रण दिलं. आईबाबांनी मनीसाठी, छान खेळणं घेतलं नि मनीला बघण्यासाठी सपाटेंच्या घरी गेले. तेजोमयीने, मनीला मँऊ करुन जवळ बोलावलं. मनीने मान फिरवली. मग, आईने खेळणं काढलं. सपाटेकाकूंनी चेहरा अळणी करुन, हे काय भलतच, असं विचारलं.
“मनीसाठी खेळणं,” तेजोमयी म्हणाली.
“असं?” काकूंनी नाक मुरडलं.
“काय झालं?”आईने विचारलं
“आवडलं नाहीका?” बाबा म्हणाले.
“आजचा काळ स्मार्टना.” सपाटेकाका उत्तरले.
“मग?”
“आम्ही मनीला, खेळणीपासून खाऊपर्यंत, सारच स्मार्टच द्यायचं ठरवलय.”
“म्हणजे?”तेजोमयीनं आश्चर्यानं विचारलं.
तेव्हा सपाटेकाकूंनी, मनीच्या गळ्याभोवती बांधावयाची डिजिटल हेल्थ कॉलर(पट्टी), पायाला बांधावयाची सेन्सॉर असलेली पट्टी, मनीस योग्यवेळी खाऊ नि जेऊ देणारा रोबो दाखवला. या सगळ्या गोष्टी, ब्ल्यूटूथने एकमेकांशी आणि सपाटे काका-काकूंच्या स्मार्टफोनलाही जोडलेल्या होत्या.
“यांचं काय? ”आईने विचारलं.
“ही उपकरणं, मनीची स्मार्टपणे काळजी घेतील. खाण्यापिण्यावर लक्ष ठेवतील. तिला दुखलंखुपलं, ताप आला तर, आम्हाला लगेच कळवतील, तिच्यासाठी उपाय शोधतील. मनीच्या वागण्यातील बदलाची नोंद ठेवतील. आम्ही घरात नसताना, तिच्या हालचालींवर लक्ष ठेवतील.”
“एकदम भारी.” बाबांनी प्रतिकिया दिली.
“म्हणजे, मनीला तिच्या मनासारखं काही करता येणार नाहीका? तिच्यासाठी हा, डिजिटल तुरुंगच म्हणायचा.” तेजोमयी चटदिशी बोलून गेली. सपाटे काका-काकूंच्या चेहऱ्यावर नाराजी उमटली. तेजोमयीच्या आईने डोळे वटारले. उगाच जास्त ताणायला नको, म्हणून तिघांनी निरोप घेतला.
०००
सपाटे काका-काकूंनी, मनीची उपकरणं दाखवायला सोसायटितल्या एकेकाला बोलावणं सुरु केलं. ‘आपली मनी स्मार्ट, तिचे गॅजेट्स स्मार्ट, आणि आपण तर महास्मार्ट!’ असं त्यांचं मिरवणं सुरु झालं. कधीकधी तेजोमयीला त्यांची किवही यायची.
“कुणी कसं वागायचं, हे आपण, नाहीना ठरवू शकत.” आई तिला समजवायची.
००
सपाटे काकाकाकू कामासाठी बाहेर गेले की मनी, एकटीच घरी असायची. तिच्यावर गॅजेट्सचं लक्ष असयाचं. त्यामुळे काकाकाकू निर्धास्त असायचे. तेजोमयीच्या आईने एकदा, “मनीला, आमच्या घरी ठेवा, तुम्ही ऑफिसमधून येईपर्यंत काळजी घेऊ, अलेक्झांडरलाही सोबत होईल. दोघांमध्ये मैत्री होईल,” असं, काकूंना सांगून बघितलं. पण त्यांनी मनीला, तेजोमीयच्या घरी ठेवायला नकार दिला. तेजोमयीच्या आईने हा विषय पुन्हा काढला नाही.
००
मनीची सगळी काळजी घेणाऱ्या गॅजेट्समुळे, ‘ती सूपर स्मार्ट ,सूपर देखणी आणि सूपर हेल्थी होईल,’ अशी, सपाटे काका-काकूंची समजूत होती. पण तीन महिन्यानंतर मनी मलूल झाली. खाणंपिणं, झोपणं, उड्या मारणं, सारंकाही स्मार्ट यंत्रांच्या देखरेखाली होत असूनही, मनीच्या अंगी काहीच लागत नव्हतं. ती खंगतच चालली.
एके दिवशी तिने मानच खाली टाकली. सपाटेकाकू घाबरल्या. त्यांनी तेजोमयीच्या आईला बोलावलं. आई हातातलं काम टाकून धावली. तिने मनीला जवळ घेतलं. तिच्या पोटावरुन – पाठीवरुन मायेने हात फिरवू लागली. थोड्यावेळाने मनीने किंचित डोळे किलकिले केले. आईने तिला दूध दिलं. मनीने शेपटी हलवली. तेव्हढयात, एका स्मार्ट उपकरणाने, हे औषध मनीला द्या, असा संदेश, सपाटेकाकूंच्या व्हॉट्सॲपवर पाठवला. हे औषध कुठे मिळेल, याचा शोध घेण्याचं, त्यांनी दुसऱ्या एका गॅजेट्सला निर्देश दिले.
“अहो, ही वेळ औषधांचा शोध घेण्याची नाही तर, मनीला तत्काळ डॉक्टरकडे नेण्याची आहे.” आई म्हणाली. तिनेच मग जबरदस्तीने जवळच्या पशुक्लिनीकमध्ये मनीला नेलं.
डॉक्टरांपुढेही सपाटेकाकूंनी, स्मार्ट उपकरणांचं तुणतुणं वाजवलं. ‘इतकी काळजी घेऊनही बघा, काय हाल झाले हो, मनीचं’, असा तक्रारीचा सूर लावला.
डॉक्टरांनी, सपाटेकाकूंच्या बोलण्याकडे दुर्लक्ष करुन, मनीवर उपचार केले. तिला औषधं दिलं. मनीला, आता बरीच तरतरी आली. इकडेतिकडे मान वळवून नि शेपटू हलवून बघू लागली. डॉक्टरांचे हात चाटू लागली.
मनीला, सपाटेकाकूंच्या हाती सोपवत डॉक्टर म्हणाले, “या मुक्या जीवांसाठी, स्मार्ट उपकरणं नाही, तर प्रेम, माया महत्वाची, हे तुम्ही विसरलात. त्यानेच बिचारी खंगली नि तिची अशी अवस्था झाली.”
डॉक्टरांच्या या कानपिचक्यांनी, सपाटेकाकू भानावर आल्या. त्यांच्या डोळयातून अश्रू ओघळले. मनीला छातीशी कवटाळून त्यांनी, तिला सॉरी म्हंटलं.
सुरेश वांदिले