काळोखातील गोष्टी!
चंद्रावरच्या काळोख्या म्हणजेच, पृथ्वीवरुन न दिसणाऱ्या भागावर जाणारा, अंतराळ प्रवाशी म्हणून ल्युनसची निवड, दहा जणांमधून झाली होती. त्या दहांचाही जन्म एकाच ठिकाणचा. दहाही जणांना एकसारखंच प्रशिक्षण. कसलं प्रशिक्षण होतं ते? आटिर्फिशिअल इंटेलिजन्स म्हणजे कृत्रिम प्रज्ञेचा महत्वाचा भाग असलेल्या डीप लर्निंग आणि नॅचरल लर्निंग प्रोसेस तंत्रांचं! त्यामुळे, कोणत्याही नव्या गोष्टी स्वत: शिकणं, निष्कर्ष काढणं, निर्णय घेणं, विविध भाषा शिकणं, अर्थ समजून घेणं, या दहाहीजणांना शक्य होतं. पण ल्युनसने त्यात आघाडी घेतली. ते दहाहीजण स्मार्ट यंत्रमानव होते. ल्युनस या सर्वांपेक्षा उजवा ठरला.
०००
आता चंद्रावर जाण्यासाठी, ह्युस्टन येथील नासा अंतराळ विज्ञान केंद्रात, ल्युनसचं प्रशिक्षण सुरु झालं. दिवसभराचं प्रशिक्षण संपल्यावर, माहितीच्या माहाजालातील वेगवेगळया कथांच्या महासागरात तो मनोसक्त डुंबायच्या. या कथांनी त्याचा शिण आणि ताण दूर व्हायचा. या कथांममुळे त्याला डार्कस्टोरीज म्हणजे, काळोखातील कथा, राक्षस, भूतप्रेत चेटकीण, लपलेल्या दऱ्या, मृत झालेल्या दऱ्या, दऱ्यांच्या काळोखात असलेले गुढकिल्ले, ज्वालामुखी आणि भुंकपांमुळे तयार झालेल्या घळई, गुहा, यांच्या कथा, सर्व जगात खूपच असल्याचं दिसलं. या कथांमध्ये तो रमू लागला. “काळोख” कथांचं विश्व त्याच्या मेंदूमध्ये तयार झालं.
या कथा, नेमक्या याचवेळी मिळून, वाचता आल्या, हे आपल्या स्मार्टनेसमुळे शक्य झालं ,असं ल्युनसला वाटून, तो मनोमन सुखावला.
०००
प्रशिक्षण पूर्ण झाल्यावर इतर दोन अंतराळविरांसोबत, ल्युनसने चंद्राच्या काळोख्या प्रदेशाकडे कूच केले. पृथ्वीची कक्षा ओलांडताच, ल्युनसच्या मेंदूत वीज चमकावी तशी एक कल्पना आली. तो शहारला. खूप आंनदही झाला. तो चेहऱ्यावर दिसू नये म्हणून त्याला आटोकाट प्रयत्न करावे लागले. नसता, त्याला इतर अंतराळविरांच्या प्रश्नांच्या फेऱ्यांना सामोरं जावं लागलं असतं.
तीन दिवसानंतर यान चंद्राभोवती फिरु लागलं. चौथ्यादिवशी योग्य वेळ साधून रोव्हरपासून लँडर अलगद बाजूला झालं. या लँडरमध्ये इतर दोन अंतराळविरांसोबत ल्युनस होता. लँडर अचुकपणे चंद्राचा भूमिवर उतरलं.
दोन्ही अंतराळवीर खाली उतरले. ही संधी साधून ल्युनसने लँडरला पुन्हा सुरु केले नि चंद्राच्या काळोख्या भागात वेगाने लँडरला पळवू लागला. दोन्ही अंतराळवीर घाबरले. त्यांच्या योजनेत, ल्युनसने त्यांना प्रयोगासाठी आणि इतरही कामांसाठी मदत करणं, हे अपेक्षित होत. असं त्याचं पळून जाणं हे धक्कादायक होतं. तो परत आलाच नाही तर, त्यांना चंद्राभोवती फिरणाऱ्या रोव्हरपर्यंत पोहचणं आणि मग पुढे पृथ्वीवर परतणं अवघड होतं.
या अनपेक्षित घटनेने त्यांची तारांबळ उडाली. जे काही करायचं होतं, तेही नीट आठवेनासं झालं. ते गर्भगळीत झाले. त्यांची अवस्था, पृथ्वीवरील नियंत्रण कक्षातील शास्त्रज्ञ बघत होते. त्यांनी तत्काळ संदेश पाठवला,
“काळजी करु नका. ल्युनस येईल. तुमच्या मदतीचं मिशन त्याच्या डोक्यात होतं. पण आता, वेगळच मिशन त्याच्या मेंदूत आलंय.”
“पण, त्याला तुम्ही असं करु द्यायला नको होतं. त्याचा प्राण काढून घ्या.” एका अंतराळवीराने संदेश पाठवला.
“त्याची गरज नाही. तो ज्या मिशनवर गेलाय, ते निरुपद्रवी पण मजेशीर आहे.”
“म्हणजे?”
“तो चंद्रावरच्या, डार्क स्टोरीज म्हणजेच काळोखातील गोष्टी शोधायला गेलाय. पृथ्वीवर परतल्यावर, तो यावर असंख्य कथा लिहील. चित्रपट काढेल. ओटीटीसाठी सिरीज करेल, ग्रॅफिक नॅव्हल करेल.”
“हे तुम्हाला आमच्या प्रयोगापेक्षा महत्वाचं वाटतं का?”
“सारंकाही महत्वाचं असतं. पण कथा अधिक महत्वाच्या!”
“आमच्या जीवापेक्षाही अधिक महत्वाच्या का?” दुसऱ्या अंतराळवीराने रागाने विचारलं.
“तुमच्या जीवाला काहीही होणार नाही. ल्युनस पळून गेलेला नाही. तो येईल. काळजी करु नका. तुमच्या प्रयोगामुळे मानवास राहण्यायोग्य सिध्द झाल्यावर, चंद्रावर वास्तव्याला जाणाऱ्या मानवाच्या रंजनासाठी कथा नकोत का? या कथाच सर्वांना प्रेरणा देतात, कंटाळा घालवतात, उत्साह देतात. मेंदू तरतरीत करतात. उर्जा देतात. ल्युनस, चंद्रावरील काळोखाच्या कथा शोधणारा, आद्य रोबो ठरेल. तिकडे नाही तर इकडे पृथ्वीवर, या कथा वाचल्या जातीलचना. त्याच त्या कथा किती दिवस वाचायच्या, नाही का?” नियंत्रण कक्षातील शास्त्रज्ञांनी दोन्ही अंतराळविरांना समजावलं.
कथाशोधक ल्युनस येईर्यंत आपलं काम सुरु ठेवणं क्रमप्राप्त असल्याचं लक्षात आल्याने, दोन्ही अंतराळवीरांनी चंद्रावरील प्रयोगास प्रारंभ केला.
सुरेश वांदिले